Page Text
________________
૪૧૮ ]
શ્રી આનંદઘન-ચાવીશી તે મનના મનોરથના સાથી તરીકે પણ તેમનાથને જ ગણે છે; આશા એ જ મનાથ; પણ અહીં એક જ વાત એ રૂપે રાજેમતી કરે છે. એ જોઇ રહી છે કે તેમનાથે રથને પા ફેરવવાના હુકમ કરી વાળ્યા છે. એણે અનેક સ્વપ્ના સેવ્યાં હતાં તે બધાંના સારથિ નેમનાથ હતા. આ ગાથામાં ધરે આવે’ અને ‘રથ ફેરવા' એ વાત બે વખત કહી છે તે પુનરુક્તિ દોષ પ્રશમરતિમાં ઉમાસ્વાતિ મહારાજે કહ્યું છે તેમ, પ્રેમ અને વ્યાધિમાં પુનરુક્તિ દોષ લાગતા જ નથી (જુએ પ્રશમતિ લેાક ૧૫મેા). ફરી વાર એ જ વાતની માગણી કરવાથી વાત ઉપર ખાસ ભાર આવે છે. રાજેમતીએ પોતાના પિયરને, દુનિયાની રીત પ્રમાણે, પેાતાનું ઘર માન્યું હતું; ત્યાં પધારવાનું અને તે માટે રથ પાળે ફેરવવાનું તેમનાથને વીનવવામાં કવિતાની દૃષ્ટિએ પણ પુનરુક્તિ દોષ થતા નથી. આ રીતે રાજીમતીએ—
નથી પણુ,
૧. નેમનાથને પેાતાને ઘર આવવા અને તે માટે રથને પાછે ફેરવવા વીનવ્યા;
૨. નેમનાથને મનેરથના કેન્દ્ર-આરામસ્થાને વર્ણવ્યા;
૩. તેમને આશા-મનારથના સારથિ તરીકે જણાવ્યા.
તેમાં કાવ્ય નજરે કાંઈ પણ વાંધા નથી. તેણે તેમ કરવામાં અને સાદી વિનવણી કરવામાં યાગ્યવિજ્ઞપ્તિ જ કરી છે. રાજેમતી શુદ્ધ ચેતના છે, એ ભાવ લાવવા કોઈ અથ કરનારે પ્રયાસ કર્યો છે, તેના કરતાં સાદો અર્થ કરવા તે મને ઠીક લાગ્યું છે. એક તો તે અથ દુન્યવી છે અને બીજું, રાજેમતીને આ અવસરે શુદ્ધ ચેતના ગણવી તે મને યાગ્ય લાગ્યું નથી. (૨) નારી પપ્પા સ્થો નેહલા રે, સચ્ચ કહે જગનાથ; મનઝાલે ન હાથ. મન- ૩
ઇશ્વર અર્ધાંગે ધરી રે, તુ મુજ અ—એકલા શ્રી પક્ષના પ્રેમ-સ્નેહ, તેને હેત કેમ કહી શકાય ? અને હે જગતના નાથ ! સાચેસાચું કહેવાઈ જાય છે. જુએ ! મહાદેવ જેવા મેોટા ભગવાને પાતીને પોતાના અર્ધા અંગે ધારણ કરી, પણ તમે તો મારા એક હાથ જેવા નાનકડા અંગને પણ પકડતા નથી. આ વાત યેાગ્ય છે? (૩)
(
પાઠાંતર— મુજ’તે સ્થાને ભીમશી માણેક · મુઝ ' પાડે છાપે છે. ‘ પખા ’ સ્થાને એક પ્રતમાં ‘પખ’ પાઠ છે; બીજી પ્રતમાં ‘પષઇ ’ પાડે છે. ‘ નેહલા ’તે સ્થાને બન્ને વ્રતમાં ‘ નાહલા ” લખેલ છે. ‘સચ્ચ’ સ્થાને ભીમશી માણેકમાં અને પ્રતમાં ‘ સાચ ’ પાડે છે; બીજી પ્રતમાં · આણી' પાડે છે. ‘ અર્ધાંગે ’તે બદલે બન્ને પ્રતમાં · અધ અંગે ' પાડે છે; ભીમશી માણેક ‘ અરધંગે ' ાપે છે. ‘તું 'તે ખલે પ્રતમાં · તૂં ' લખેલ છે. ‘ઝાલે ન હાથ 'ને સ્થાને પ્રતમાં · ઘર આધાર ' પાડે છે. ‘ઝાલે ' સ્થાને પ્રતમાં ‘ ઝાલી ' પાડે લખેલ છે. (૩)
શબ્દા—તારી = સ્ત્રી. પખા = પક્ષના, એકલા સ્ત્રીને પ્રેમ હોય તે નારી પખા પ્રેમ કહેવાય. રા – કેવા. તેહલા = સ્નેહ, પ્રેમ, હેત. સચ્ચ = સાચું, સત્ય, ખરેખર કહે = લોકો કહે છે, જગતના નાથ હે છે. જગનાથ = ત્રણ જગતના નાથ, પૃથ્વી, સ્વર્ગ અને પાતળના ધણી. ઈશ્વર = શિવ, મોટા દેવ, જાણીતા દેવ, ઈશ્વરે. અર્ધાંગે = અ` શરીરે, પોતાનુ ડાબું અંગ ખાલી કરીને, કાપીને. ધરી = ધારણ કરી, લીધી, પોતામાં સમાવી. તુ = તું મારા પતિ, ધણી. મુજ = મારા. ઝાલે પડે, ગ્રહે, લે. હાથ = હસ્તને પણ અડતા નથી, મારું અંગ પણ ઝાલતા નથી. (૩)
=
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |