Page Text
________________
૪oo]
શ્રી આનંદઘન-વીશી એ સિદ્ધાંતથી એ આત્માને સર્વગત અને નિત્ય માને છે. જેને નિશ્ચયનયાનુસાર આ વાત બરાબર છે. આત્મા બંધાતો નથી અને મુકાતો પણ નથી, પણ તેમાં અંશસત્ય છે. એ અંશસત્યને સર્વસત્ય ન માનવું, પણ તેની ટીકા ન કરવી. એમાં મતદાર્થ છે.
એક બીજી રીતે જોઈએ ઃ બ્રહ્મરંધ્રની નીચેનો ભાગ તે લેક અને ઉપરનો ભાગ તે એલેક. આવી રીતે લેક અલેકની કલ્પના કરી સાલંબન-નિરાલંબન ધ્યાન કરવા આ વેદાંતમાં બતાવેલ છે. આમાં જ્યાં સમજ ન પડે ત્યાં ગુરુગમથી તેને જાણી લેવું, પણ પૂરું સમજ્યા વગર ટીકા-ચર્ચા ન કરવી. ઘ gવ હિ મૂતમા મૂતે મૂતે વ્યવસ્થિત એ જળમાં રહેલા ચંદ્રમાની પેઠે અલગ અલગ દેખાય છે એવો અભિપ્રાય આપી અભેદને આગળ કરે છે તે પણ સમયપુરુષને જમણો હાથ છે અને તે તરીકે તેની આરાધના કરવી યુક્ત છે.
સાલંબન ધ્યાન રેચક, પૂરક, કુંભક નાડીઓથી થાય છે અને નિરાલંબન ધ્યાનમાં તો આલંબન કે કશાની જરૂર પડતી નથી. ચંદ્રનું દૃષ્ટાંત સમજવા ગ્ય છે.
અહીં આ પ્રસંગે જણાવવું એગ્ય છે કે જેને પ્રમાણસત્ય ધ્યાનમાં લઈ બધા સત્યાંશને સ્વીકારી આત્માને ભેદભેદરૂપે માને છે, એટલે દ્રવ્યાર્થિક નયે આત્માને અભેદ અને તે સાથે જ પર્યાયાર્થિક નયે આત્માને ભેદ માની ભેદભેદભાવ સ્વીકારે છે. આ રીતે બૌદ્ધ અને મીમાંસકે વચ્ચે બીજે જ માર્ગ કાઢી જૈનદર્શન પોતાની સર્વનયાશ્રિતતા સાબિત કરે છે.
આવી રીતે બૌદ્ધમતને ક્ષણિકવાદ અને વેદાંતને શુદ્ધ અદ્વૈતવાદ પતાવ્યો. આ સંબંધી જાણવા લાયક હકીકત અને તેની ન્યાયદષ્ટિએ ચર્ચા “સર્વદર્શનસંગ્રહ અને હરિભદ્રસૂરિકૃત ષદનસમુચ્ચય'માં મળશે. “ષદર્શનસમુચ્ચય’નું ગુજરાતી ભાષાંતર સ્વ. મણિલાલ નભુભાઈ દ્વિવેદીએ કર્યું છે, અને પં. બેચરદાસે પણ સદર ગ્રંથનું ભાષાંતર કર્યું છે, તેને સહેતુક અત્ર ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યું છે. (૪)
લોકાયતિક કૂખ જિનવરની, અંશવિચાર એ કીજે રે તત્ત્વવિચાર સુધારસધારા, ગુરુગમ વિણ કિમ પીજે રે ? ષ૦ ૪ પાઠાંતર–કુખ’ સ્થાને એક પ્રતમાં “કુષિ” શબ્દ લખ્યો છે; બીજી પ્રતમાં “કૃષી” છે. “જિનવરની” સ્થાને જિનવરના” એક પ્રતમાં છે; બીજી પ્રતમાં “નવરની” છે. “અંશ' સ્થાને એક પ્રતમાં “અસ” છે. બીજી પ્રતમાં “ અંજસા' છે. “વિચાર ને પ્રતમાં “વિચાર” તરીકે લખેલ છે. “કીજે ' સ્થાને પ્રતમાં કીજે ' મૂકેલ છે. “ ગમ’ સ્થાને એક પ્રતમાં “ગુણ” લખેલ છે. “કિમ” સ્થાને પ્રનમાં કિં' લખ્યું છે. પીજે સ્થાને પ્રતમાં “પીજૈ ' લખે છે. (૪) | શબ્દાર્થ—લેકાયતિક = નાસ્તિક, એ બૃહસ્પતિના અનુયાયી છે (વણન માટે વિવેચન જુઓ). કખ = કક્ષી, બગલ, હાથને છેડે. જિનવરની = જિન તીર્થકર ભગવાને બનાવેલ જૈનદર્શનની. અંશ = વિભાગ, તે મતને એક ભાગ, તેને વિચાર = કલ્પના, ધારણા, જેવું તે. કીજે = કરીએ, કરવામાં આવે. તત્ત્વ = રહસ્ય. તેને બરાબર ખ્યાલ કરી રહસ્ય–સાર કાઢવામાં આવે છે. સુધારસ = અમૃતરસ, સૌરભૂત રહસ્ય. ગુરુગમ = એનો ઉદેશ સમજાવનાર ગુરુ તરફથી મળેલ જ્ઞાન, ગુરુએ સમજાવેલ જ્ઞાન. વિણ = વગર, સિવાય.-મિ = કેમ (જના વખતની વપરાશ). પીજે = પિવાય, ગળે ઉતારાય, (૪)
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |