Page Text
________________
૩૯૮ ]
શ્રી આન’ઘન-ચાવીશી
તો જૈન મતના નિશ્ચયનયની પાસે ઘણું નજીક આવે છે. આવા સાંખ્ય દર્શનને બે પગમાંથી એક પગ ગણવા. આ સમયપુરુષની કલ્પનાને લખાવવામાં આવે છે. મેાક્ષદશામાં અનત વી હાય છે તે માક્ષમાં ગયેલ પ્રાણી કદી ફેરવતા નથી, વાપરતા નથી, તેથી તે, આગમમાં કહેલ વીય વાપરતા ન હોવાથી, નિરીશ્વર સાંખ્યની નજીક લગભગ પહોંચી જાય છે.
અને યોગ મતવાળા પતંજલિ-યાગદનના આદ્ય પ્રણેતા-ચિત્તવૃત્તિના નિરોધ માટે યમ, નિયમ, આસન, પ્રાણાયામ, પ્રત્યાહાર, ધ્યાન, ધારણા અને સમાધિના ઉપાયે હઠયોગના પ્રયોગથી બતાવે છે. આ યાગદશન પણ આત્માને સત્ પદાર્થ તરીકે સ્વીકારીને ચાલે છે. તેથી સાંખ્ય અને યોગ બન્ને પગ–અવયવનું કામ કરે છે. આત્મા વગર તો કોઇ કામ થઈ શકતું નથી એવી આત્માની સત્તા-હોવાપણું આ બન્ને દનકારો રવીકારે છે, તેથી તે સમય-પુરુષના એ પગ જેવા બની રહે છે. ‘અખેદે' એ ક્રિયાવિશેષણ છે અને તેને સંબંધ ‘વિવરણ' અને ‘લહા’–એમ બન્ને સાથે લઇ શકાય છે. અખેદે વિવરણ કરતાં પ્રાણીને એમ અને દર્શોના સમયપુરુષના પગસ્થાને છે.
જણાય છે કે આ
જૈનાની વિચારધારામાં હઠયોગને સ્થાન નથી. તે તંદુરસ્તી તબિયતને અંગે હુઠયાગને સ્વીકારે છે, પણ ભલામણુ તો રાજયાગની જ કરે છે. છતાં આ બન્ને દર્શોના આત્માને સત્ તરીકે સ્વીકારતાં હોવાથી સમયપુરુષના પગસ્થાને યાગ્ય છે અને અમુક દૃષ્ટિએ એટલા સત્યને સ્વીકારતાં હાઇ આરાધ્ય છે.
જ્ઞાનવિમળસૂરિ ‘અખેદ”ને ‘અગ’ સાથે લઇ અ` કરે છે તે પણ વિચારવા યોગ્ય છે. એ રીતે ‘અખેદે'ને ત્રણ જુદી જુદી રીતે સમજાવવામાં આવે છે. મને ‘લહા' સાથે તેને લઇ લેવું ખરાખર-ઉચિત લાગે છે.
આ બન્ને મતો આત્માને વ્યવહારથી પણ અકર્તા માને છે, ત્યાં જૈનદનના અને તેમને વિશધ થાય છે. તેમના દર્શીન પ્રમાણે આત્મા નિર્ગુ`ી છે. જૈન`ન સેશ્વર સાંખ્યની પણ નજીક આવે છે અને નિરીશ્વર સાંખ્યની તો ઘણું નજીક આવે છે. વિસ્તાર માટે અને ન્યાયદૃષ્ટિએ એ તફાવત સમજવા માટે દશ નસમુચ્ચય'ની ટીકા વાંચવા ભલામણ કરવામાં આવે છે.
જૈન મતને કલ્પવૃક્ષ કહેવા છતાં બીજા મતોની અવગણના ન કરવાને સુંદર રીતે ઉપદેશ આપેલ છે તે ધ્યાનમાં લેવા યોગ્ય છે; અને દરેક યુગમાં ધમાલીઆ વૃત્તિની બહુલતા હોવા છતાં ખાસ ઉપદેશ લેવા યાગ્ય દશા સૂચવે છે અને પરમતસહિષ્ણુતાના સુંદર દાખલેો પૂરો પાડે છે.
‘સત્તા' એટલે ‘શક્તિ' અર્થાં પણ થાય અને થવાપણું, સવ્પણું, હેાવાપણું (existance) એવા અ પણ થાય. અહીં બન્ને અથ ઘટે છે. રાજયાગમાં હુને સ્થાન નથી, તે સુ ંદર છે અને બધી રીતે માન્ય થાય તેવે મત છે. જૈનેના હઠયાગમાં માનતા નથી. આત્માની હયાતી સ્વીકારનાર આ બન્ને મતોને જૈન મત સ્વીકારે છે. (૨)
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |