________________
| શ્રી નમિનાથ જિન સ્તવન
* સબધ–હિંદમાં છ દશને છેઃ બૌદ્ધ, નૈયાયિક, સાંખ્ય, વેદાંત, લેકાયતિક (નાસ્તિક) અને જૈન. એ સમયપુરુષનાં અંગ છે અને અમુક નયની અપેક્ષાએ તેમની પ્રત્યેકની અથવા કોઈની પણ સેવા કરવી તે જૈનદર્શનની સેવા બરાબર છે, અને એ દર્શનને ઉતારી પાડવાને પ્રયત્ન કરે તે દુર્ભયતાને બતાવનાર છે, તે આ સ્તવનને પ્રધાન સૂર છે. જેનેએ સહિષ્ણુતા કેટલી કેળવી છે તે આ સ્તવનવિચારણામાં આપણું ગંભીરપણે ધ્યાન ખેંચે છે અને નાસ્તિકને પણ કુખમાં દબાવી દે ત્યાં તે હદ કરે છે. આવી સહિષ્ણુતા હરિભદ્રસૂરિના વખતમાં કેળવાયેલી હતી અને બસ કે અઢીસો વર્ષ પહેલાં લાભાનંદે પણ એને અપનાવી હતી તે ખાસ સમજવા જેવી વાત છે. અત્યારે તે બીજા ધર્મની વાત સાંભળીને લડાઈના મોટા મરચા મંડાય છે અને ધર્મને નામે ઝઘડા ચાલ્યા જ કરે છે. એવા વખતમાં આવી ધર્મસહિષ્ણુતા દલીલપુર સર બતાવવામાં આવે તે આપણું સારું નસીબ છે. અને આટલું વિચારઔદાર્ય બતાવવા માટે આપણે લાભાનંદને ધન્યવાદ જ આપીએ. એ વિચારની મોટી ઉદારતા બતાવે છે અને આપણી તરફ એક જાતને બંધ કરે છે. આવી વિચારણું જરૂર કરવા ગ્ય છે અને બહુ સમજણપૂર્વક વિચારણા માગી રહે છે. મતદાર્ય રાખવું અને તે પરધર્મની દષ્ટિએ રાખવું એ કાંઈ જેવી તેવી વાત નથી. ખૂબ વિચારણા કરી નિર્ણય કરેલ હોય અને આજુબાજુના તુચ્છ વિચારોથી જે પર ગયેલ હોય તે જ આવા વિચાર કરે છે. અને વિચાર તે કેટલાક કરે, પણ બીજાને તે સમજાવી શકે અને તેને માટે દલીલે રજૂ કરે એવી વિશાળતા બહુ ઓછી દેખવામાં આવે છે. એને બદલે નાની-નજીવી વાતના ઝઘડા અને પિતાનું પુચ્છ પકડી રાખવાની ચીવટ લેકમાં એટલી બધી હોય છે કે એક જ દર્શનના અનુયાયીઓ એલચીને સચિત્ત ગણવી કે અચિત્ત કહેવી એવી બાબતમાં મરચા માંડી દે છે. પારકા દર્શનને તિરસ્કારનારા તો એટલી મોટી સંખ્યામાં હોય છે કે તે બાબતમાં તે આપણે છેલ્લી હદે ઊતરી ગયા છીએ. આવા દુઃખદ સંગમાં મસહિષ્ણુતા ગાવી અને તે પર દલીલે આપવી તેવું અદ્ભુત કામ આ નાના સ્તવનમાં આનંદઘનજી કરી બતાવે છે. આ રીતે જ્યારે દર્શનની સ્થાપના અને અન્ય તરફના ભાવમાં વિશાળતા થશે ત્યારે જ આપણે ઉદ્ધાર થશે. તે દષ્ટિએ આ સ્તવન સંતોષકારક રીતે સારો ભાગ ભજવે છે. અને મને આ સ્તવનને ભાવ વિચારીને જીવવા યોગ્ય લાગેલ છે. એ દષ્ટિએ ખૂબ સહૃદયતાથી અને અત્યંત ધીરજથી આ સ્તવનને ભાવ વિચારવા યોગ્ય છે.
ધર્મ-દર્શન-વિચારણામાં આટલી વિશાળતા રાખવી અને દીર્ધદર્શિતા બતાવી મતફેરને મુખ્યતા ન આપતાં તેમાં સમદર્શિતા જેવી તે ભારે વિચારણું માગે છે. અગાઉ હરિભદ્રસૂરિના