________________
૩૦૪]
શ્રી આનંદઘન-ચાવીશી અનુરૂપ ધીરજ ધારણ કરીને તું મારો જવાબ વિચારજે. ધીરજ રાખ્યા વગર તું એ જવાબને સંક્ષેપમાં સમજી શકીશ નહિ.
હવે હું શાંતિના પ્રતિબિંબને રજૂ કરીશ. આપણું પ્રતિબિંબમાં અને આપણી આકૃતિમાં જરા પણ ફેરફાર હોતું નથી, તેથી પ્રતિબિંબ સમજાતાં અસલ શાંતિને તને ખ્યાલ આવી જશે. આ રીતે શાંતિની મૂતિને પ્રસ્તુત કરી હવે શાંતિ કેવી હોય તે પ્રતિબિંબ સ્વરૂપે સમજાવે છે. શાંતિ કેવી હોય તે તેના પ્રતિબિંબ પરથી સમજાવવાને આ અભિનવ પ્રયાસ છે.
શાંતિનું પ્રતિબિંબ શા માટે કહેવામાં આવ્યું તે મને બરાબર સમજાયું નથી. શાંતિની વાત શાંતિના પ્રતિબિંબથી શા માટે કહેવી પડે? શાંતિનું સ્વરૂપ જ સવાલ કરનારે પૂછ્યું છે અને તેના જવાબમાં શાંતિની વાત જ કરવી જોઈએ. મને તેના બે ખુલાસા સૂઝે છેઃ એક તે, શાંતિને અર્થ “મૂતિ' (Image) કરે એ વધારે બંધબેસતું છે. અને બીજુ, આનંદઘને આ શબ્દ “અવકાશને અનુપ્રાસ મેળવવા વાપર્યો હોય. અનુપ્રાસ મેળવવા ગમે તે શબ્દ વાપરે એ આનંદઘનની પદ્ધતિ નથી. તેમણે પદમાં તથા સ્તવનમાં એક પણ નકામે શબ્દ વાપર્યો નથી. એ જોતાં આ બીજો ખુલાસે બબર લાગતું નથી. એ વાત ગમે તે હોય, આપણે હવે શાંતિને બરાબર સમજવા અને તેને પારખવા યત્ન કરી, આ વાતને અહીં છેડી આગળ વધીએ. આખા સ્તવનને ખાસ મહત્વને ભાગ હવે શરૂ થાય છે. અને આ સરસ સવાલ કરનાર અથવા ઉઠાવનારને ધન્યવાદ આપી હવે આ કેન્દ્રસ્થ પ્રશ્નને ન્યાય આપવા સ્તવનકાર આગળ વધે છે. (૨)
ભાવ અવિશુદ્ધ સુવિશુદ્ધ જે, કહ્યા જિનવરદેવ રે. તે તેમ અવિતત્વ સહે, પ્રથમ એ શાંતિપદ સેવ રે. શાંતિ. ૩
અર્થ તીર્થપતિએ જે જે ભાવો જે જે પ્રકારે બતાવ્યા છે, પ્રરૂપ્યા છે, તે અશુદ્ધ અને વિશુદ્ધ ભાવો ઉપર તે તે પ્રમાણે બરાબર યથાર્થ પણે શ્રદ્ધા રાખે, તેને અનુસરે, એ શાંતિપદની સેવા કરવાની પહેલવહેલી વાત છે. (૩)
પાઠાંતર– અવિશુદ્ધ’ સ્થાને “અશુદ્ધ છે ” એવો પાઠ એક પ્રતમાં છે. “સુવિશુદ્ધ જે ' રથાને પ્રતમાં શબ્દ ' પાઠ છે. “હ્યા” સ્થાને મનમાં “જે કહ્યા” પાઠ છે. “તેમ’ સ્થાને પ્રતમાં “તિમ’ પાઠ છે, તે જૂની ગુજરાતી છે. “અવિથ ' સ્થાને ભીમશી માણેક “અધ્ય’ છાપે છે. સહે' સ્થાને પ્રતને લહિ સદ્ધહૈ' પાઠ લખે છે. (૩)
શબ્દાર્થ–ભાવ = વસ્તુની જુદા જુદા પ્રકારની સ્થિતિ. અવિશુદ્ધિ = શુદ્ધ નહિ એવા, ખરાબ, તુચ્છ. સવિશદ્ધ = સરસ, સારા, સુંદર, કહ્યા = બતાવ્યા. સમજાવ્યા. જિનવર = પ્રભુ, તીથ કરદેવે, તે = તે ભાવને. તેમ = ભગવાને કહ્યા છે તે જ આકારે. અવિતથ = તે જ પ્રકારે, વગર વાંધે, વગર તકરારે. સહે = અનુસરે, જાણે, માને, શ્રદ્ધ. પ્રથમ = સર્વથી પહેલી શરત. એ = તે (દર્શક સર્વનામ) શાંતિપદ = ધીરજપદ, મનના આહકદાહટ્ટની ગેરહાજરી, કુદરતી રીતે. સેવ = સેવનાની પ્રથમ શરત. (૩)