Page Text
________________
૫૦]
શ્રી આનંદઘનચવીશી સમજવાને છે. આત્માને જુદી જુદી અવસ્થાને અંગે નિરાકાર અને સાકાર એમ કહે એમાં જરા પણ વિરોધ નથી, કારણ કે એ અવસ્થાભેદે છે, એમ ધ્યાનમાં રાખવું. આત્મા વ્યવહારને કર્મને ર્તા છે અને કર્મફળને ઈચ્છનાર છે. જ્યાં સુધી આ સંસારમાં હોય ત્યાં સુધી તે કર્મ કરે છે, અને સારા કર્મો કરે તે સારાં ફળ મળે અને ખરાબ કર્મો કરે તે ખરાબ ફળ મળે. પછી નિકર્મા થઈ તે સિદ્ધ થાય, ત્યારે તેને કઈ કર્મ કરવાનું નથી અને ફળ ભેગવવાનાં નથી. આ આત્મા છે, આ ચેતન છે.
કર્મ તે પિતાનાં સારા-માઠાં ફળ આપે જ છે. તે ટાળી શકાય તેમ નથી; તેમ ઈચ્છવું તે કર્મફળકામીનું સમજવા જેવું સ્વરૂપ છે. ઓછું બેલનાર અથવા આંખે કાણે થાય, લૂલે થાય, તે સર્વ કર્મનાં ફળ છે, અનિવાર્ય ફળ છે, અને મોક્ષમાં ગયા પછી તે કર્મ કરવાનાં રહેતાં નથી, પ્રાણ તદ્દન નિ કમી થઈ જાય છે, નિજ ગુણેમાં પ્રવૃત્ત થાય છે તેથી તે જ્ઞાનદર્શનચારિત્ર ગુણમાં રહે છે, તેથી તેને કર્મ કરવાપણું રહેતું નથી. આવી રીતે આત્માની સ્થિતિ સમજીને નિકમી થવાને આદર્શ કાયમ કરે અને તે માટે વિષયકષાયની મંદતા કરવી અને પરિણતિની નિર્મળતા કરવી; કારણ કે કાંઈ કર્યા વગર બેઠા બેઠા મેક્ષ જેવી ચીજ મળે તેમ નથી. એ સહેલી વાત નથી, પણ એ મેળવ્યા વગર બીજે માર્ગ નથી અને વગર કામ કર્યું તે સ્થિતિ મળવાની નથી, માટે એ વાતને અનુકૂળ કામ કરવું અને એ સ્થિતિ મેળવવાની ભાવના રાખવી. અતિ ઉપયેગી બેધ આપનારા આ સ્તવનને આપણે વધારે સમજવા યત્ન કરીએ. (૧)
નિરાકાર અભેદ સંગ્રાહક, ભેદગ્રાહક સાકાર રે, દર્શન જ્ઞાન દુભેદ ચેતના, વસ્તુ ગ્રહણ વ્યાપારો રે. વાસુપૂજ્ય ૨
અર્થ–આત્માના નિરાકારપણાના તેઓ ગ્રાહક છે અને ભેદ ગ્રાહક હોવાથી તેમનામાં સાકારપણું રહેલ જ છે. દર્શન અને જ્ઞાન તેઓમાં અભેદભાવે વતે છે તેથી તેઓની ચેતના કહેવાય છે, અને તે ચેતના વસ્તુને જાણવાને ધંધ-વ્યાપાર કરે છે. (૨)
ટ -નિકારાર ને અભેદગ્રાહક સામાન્ય ઉપગ રૂપ, સાકાર તે ભેદગ્રાહક વિશેષ
પાઠાંતર–અભેદ” સ્થાને એક પ્રતમાં “દુભેદ' પાઠ છે; અર્થ ફરતો નથી. વ્યાપાર સ્થાને વિચારો પાક એક પ્રતમાં છે. “નિરાકાર” સ્થાને એક પ્રતમાં ‘નિરંકાર” પાઠ છે, એ અશદ્ધ લાગે છે.
છાત ' સ્થાને “દશનિ” એવો પાઠ એક પ્રતમાં છે; એને અર્થ સમજાતું નથી. * દુભેદ’ સ્થાને એક છાપેલ પુસ્તકમાં “અભેદ” પાઠ છે, તે ઠીક નથી લાગતો. “ચેતના” માથે–એક પ્રત “ચેતના” લખીને 2 મૂકે છે. ગ્રહણ” સ્થાને એક પ્રતમાં “ધ્રહણ” પાઠ છે. જે અશુદ્ધ જણાય છે. (૨)
શબ્દાથ– નિરાકાર = એમની ચેતના, જે આકાર વગરની છે તે. અભેદ = વિભાગ-ભેદને અભાવ, સંગ્રાહક = સંગ્રહન, સંગ્રહનયના દષ્ટિબિંદુએ. ભેદ = વિભાગ, ગ્રાહક = ગ્રહણ કરનાર, આકારો રે = આકતિ છે પણ હોય તે સાકાર કહેવાય. દર્શન = દેખવું તે. જ્ઞાન = જાણવું તે, સમજવું તે. દુભેદ = બે ભેદે બે પ્રકારે, ચેતના એ ભેદે છે. વસ્તુગ્રહણ = વસ્તુને–ચીજને લેવાની બે રીત છે. વ્યાપાર = વેપાર, તેને હસ્તગત કરવાની રીત. (૨)
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |