Page Text
________________
ર૪૦].
શ્રી આનંદઘન-ચોવીશી દેવગતિ, મનુષ્યગતિ, તિર્યંચગતિ અને નારકગતિ. એ ચારે ગતિને છોડી દઈ, તેઓ પાંચમી ગતિ, જે મોક્ષગતિના નામથી ઓળખાય છે, તેને પામ્યા છે. જ્યારે પ્રાણી નિકર્મા થાય છે,
જ્યારે એને સર્વ કર્મભાર મુકાઈ જાય છે, ત્યારે લાકડું જેમ પાણીમાં તરી ઉપર આવે તેમ સહજ ભાવે તેઓ પાંચમી ગતિ, જે મોક્ષ છે, તેને પામે છે. તે રીતે તેઓ સહજ સ્વભાવે મેક્ષને પામેલા છે. આવા અંતરની વાત જાણનારા પૂર્ણ જ્ઞાની, નામના કાઢનાર, અધ્યાત્મનિશ્ચયમાં સાચે રસ્તે લેનાર અને વગર પ્રયાસે મેશ મેળવનારને આપણે આદર્શ સ્થાને રાખીએ અને તેમના ગુણ બરાબર સમજવા માટે અધ્યાત્મના બધા પ્રકારે જેઈ જઈએ, અને પ્રભુએ તેમાંથી કયે પ્રકાર પકડી લીધે તે સમજવા યત્ન કરીએ, કારણ કે આપણી પસંદગી ઉપર આપણું ભવિષ્યને આધાર રહે છે. આદર્શની પસંદગી કરવી ત્યારે સારામાં સારી કરવી, નહિ તે આપણે ડામાડોળ સ્થિતિમાં આવી જઈએ. પસંદગી સર્વોત્કૃષ્ટ હોય તે પછી આપણને આને આદર્શ બનાવ્યા હતા તે ઠીક થાત', એ વિચાર પણ ન આવે. આ આપણા નિર્ણય માટે અધ્યાત્મને વિવિધ દૃષ્ટિબિન્દુથી પ્રથમ વિચારીએઃ (૧)
સયલ સંસારી ઇન્દ્રિયરામી, મુનિ ગુણ આતમરામી રે; મુખ્યપણે જે આતમરામી, તે કેવળ નિકામી રે. શ્રી શ્રેયાંસવ ૨
અર્થ–સંસારમાં રહેલા અને સંસારને પિતાને માનનારા ઇન્દ્રિમાં રમનારા છે. પણ સાધુચતિએ તે આત્મિક ગુણોમાં જ રમણ કરનારા છે. મુખ્યત્વે કરીને જે આત્મારામમાં રમણ કરનારા છે, તે તદ્દન નિઃસ્પૃહી-ઈચ્છા વગરના હોય છે. (૨)
પાઠાંતર–“મુખ્યપણે સ્થાને બન્ને પ્રતમાં “મુખ્યપણે' એવો પાઠ છે. (૨) ,
શબ્દાર્થ–સયલ = બધા, સવે. સંસારી = સંસારમાં અટવાઈ ગયેલા પ્રાણી, જીવના બે ભેદ પૈકી સંસારમાં ભટકનારા છો, ઈદ્રિયોને વશ પડેલા, પંચેટિયને વશ પડેલા, તેમાં રમનારા. મુનિ = સાધુમહારાજે, યતિઓ. ગુણ = પિતાના આત્મિક ગુણમાં. આતમરામી = આત્મસ્વરૂપમાં રમણ કરનારા છે. મુખ્યપણે = મુખ્યત્વે કરીને. જે = જે સંસારી છે. આતમરામી = સ્વરૂપમાં જે રાચનારા અને રમનારા હોય છે. તે = તે સર્વ. કેવળ = માત્ર, તદ્દન નિકામી કામના વગરના હોય છે), કોઈ પ્રકારની સ્પૃહા વગરના હોય છે.) (૨)
૧. આ સ્તવનોના વિવેચક શ્રી મતીચંદભાઈએ “મુનિ ગુણ આતમરામી રે’ એવો પાઠ સ્વીકારીને એ પ્રમાણે જ એને અર્થ કર્યો છે, એનું વિવેચન પણ એ રીતે જ કર્યું છે. પણ પંડિત શ્રી પ્રભુદાસ બેચરદાસ પારેખે સંપાદિત કરેલ “શ્રી–આનંદ-ઘન–ચોવીશીમાં “મુનિગણ આતમરામી રે' એવો પાઠ છે. અમદાવાદના લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિરની મૂળ સ્તવનેવાળી નં. ૨૦૧૩ તથા ૩૦૮૫ ની પ્રતોમાં પણ “મુનિગણ આતમરામી રે’ એવો પાઠ મળે છે. આ પાઠમાં અર્થસંગતિ સહજપણે બેસી જાય છે. આ રીતે આ ગાથાના પૂર્વાર્ધને અર્થ એવો થાય છે કે–બધા સંસારી જીવો ઇકિયસુખમાં રાચે છે.
પ્રતિવરનો સમહ-આત્માના ગુણોમાં રમણ કરે છે. પણ “મુનિ ગુણ આતમરામી’ એવે પાઠ રાખવાથી અર્થસંગતિ કંઈક ખેંચીને બેસારવી પડે છે. આ સ્તવને ઉપરના શ્રી જ્ઞાનવિમળસરિત આવાળી પ્રતે શ્રી મોતીચંદભાઈએ સ્વીકારેલે મુનિ ગુણ આતમરામી રે’ એ પાઠ આપે છે.
-સંપાદક
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |