________________
૨૦૦ ]
શ્રી આનંદઘન-ચાવીશી જ રહેતું નથી. ત્યાર પછી આગળ વધતાં હું અગ્નિકાયમાં આવ્યું. ત્યાં મેં અનેક ભવ તેજસ્કાય-અગ્નિકાય તરીકે પસાર કર્યા. તેમને એક જ સ્પર્શેન્દ્રિય હોવાથી ત્યાં પ્રભુને દેખવાને સવાલ જ નહોતે. જ્યાં આંખ નથી, મન નથી, ત્યાં પ્રભુના દર્શનને સવાલ જ ક્યાં રહે? ત્યાર પછી નદીગળપાષાણ ન્યાય અને અકામ નિજારાના બળે હું વાયુકામાં આવ્યું. વાયુકાયના જીવોને પણ માત્ર સ્પર્શેન્દ્રિય હોવાથી અને મન ન હોવાથી ત્યાં પ્રભુમુખચંદ્ર જેવી અસાધારણ ચીજ જોઈ જ શકાય તેમ નહોતું, તેથી મેં એ ગતિમાં પણ પ્રભુને જોયા જ નથી. આ રીતે મારી અનેક રખડપાટો છતાં મને હજુ સુધી પ્રભુના મુખચંદ્રનાં દર્શન એક વાર પણ થયાં નથી. - સૂક્ષમ નિગદને અવ્યવહારરાશિ કહે છે. ત્યાર પછી તે બાદર એટલે દેખી શકાય તેવી નિગોદમાં આવે, ત્યારે તેને વ્યવહારરાશિયે જીવ કહે છે. ત્યાર પછી એ અનેક વાર સૂક્ષ્મ નિગદમાં જાય, તે પણ તે વ્યવહારરાશિ કહેવાય છે. આ અનંત સૂક્ષ્મ નિગોદમાં અને ત્યાર પછી એકે દ્રિય પૃથ્વીકાય, અષ્કાય, તેઉકાય અને વાયુકામાં પ્રાણી અથડાઈ–પછડાઈને આવે છે. જેમ નદીમાં સુંદર પાષાણુ હોય તેને કોઈ ઘડવા જતું નથી, પિતાની મેળે અથડાઈને ઘડાય છે, તેમ મારા હાલ થયા અને અકામ નિર્જરા કરતે કરતે હું આગળ વધતે ગમે; પણ આંખ ન હોવાથી પ્રભુને દેખી શક્યો નહિ. આ પ્રમાણે આનંદઘન અથવા અશુદ્ધ ચેતના શુદ્ધ ચેતનાને પિતાની થયેલી સ્થિતિ અને મુખચંદ્ર આટલા લાંબા અનંત કાળમાં જેવાની પિતાને તક મળી નથી તે બતાવે છે. (૨) વનસ્પતિ અતિ ઘણુ દિહા, સખીદીઠે નહીં ય દીદાર; સખી બિ-તિ-ચઉરિંદી જલ લીહા, સખી. ગતસન્નિ પણ ધાર. સખી. ૩ - પાઠાંતર–પ્રતમાં “વનસ્પતિને તી દીર્ધ કર્યો છે એક છાપેલ પુસ્તકમાં વનસપતિ’ એવો પાઠ છે. ઘણ’ સ્થાને પ્રતમાં “ ઘણી” પાઠ છે. “દિહા’ શબ્દને સ્થાને “દીહા’ શબ્દ એક પ્રતમાં છે. “ચઉરિદી’ સ્થાને પ્રતમાં ચાઉદી” પાઠ છે અને જલ” શબ્દ વધારે છે. “પણ” સ્થાને એક પ્રતમાં પીણ ” પાઠ આપ્યો છે.(૨) | શબ્દાથવનસ્પતિ = ઝાડ કે છોડની વનસ્પતિકાયમાં ધણું દિવસ ગયા, ત્યાં પણ મેં પ્રભુને દીઠા નહિ, દીઠા હોય તે એળખ્યા નહિ, જાણ્યા નહિ. અતિ=અત્યંત. ધણ=ધણ, બહુ, એકથી વધારે દિહા= દિવસો. અનેક દિવસો સુધી હું વનસ્પતિકાય એકેન્દ્રિયમાં ઉત્પન્ન થયા, પણ ત્યાં મન ન હોવાને કારણે પ્રભુને જોયા નહિ, જેઈને ઓળખ્યા પણ નહિ. દીઠો=ો, જાણે, ઓળખ્યો. નહીં=નહિ, નહિ જ. ત્યાં પ્રભુને પિછાન્યા નહિ. દીદાર ચહેરે, મુખ, મુખડું. વનસ્પતિકાય એકેન્દ્રિયમાં પણ પ્રભુને દેખ્યા નહિ, જોયા હોય તો ઓળખ્યા નહિ. બિગબેઈન્દ્રિય છે. હું જળે, પરે વગેરે થે, પણ ત્યાં મનને અભાવે પ્રભુને ઓળખ્યા નહિ. તિ ઇન્દ્રિય થયો, માં, જૂ વગેરે થયે, તેઈન્દ્રિયના અનેક ભવ કર્યા, પણ ત્યાં ભગવાનને ઓળખ્યા નહિ. બે-ત્રણ-ચાર ઈન્દ્રિયવાળા જીવને મન હોતું નથી. ચઉરિંદી વીંછી થયો, ભમરી છે અને ચૌરજિયના અનેક ભવ કર્યા, પણ ત્યાં પ્રભુને ઓળખ્યા નહિ. જળલીહા–પાણીમાં દોરેલ લીંટી; પાણીમાં દોરેલ લીટી તે જોતજોતામાં નકામી થઈ જાય છે, નાશ પામે છે, વધારે વખત ટક્તી નથી, એમ માર ત્યાં જવું પણ નકામું થયું. એટલે આટલે સુધી આવ્યો, પણ ત્યાં પ્રભુને જોયા નહિ ગતિનિ=જેની સંજ્ઞા