Page Text
________________
શ્રી આનંદઘન-ચાવીશી “પ્રાપતિ પ્રવચન વાક” એટલે ચેતનને પ્રવચનની વાણીની પ્રાપ્તિ થાય; “પ્રવચન' એટલે સિદ્ધાંતવાક્ય. વક્તાના સુચ્ચ ગુણપૂર્વક શ્રોતાને મહામૂલ્યવાન સિદ્ધાંતનાં મહાન સત્ય સમજાવવાનું કાર્ય તે પ્રવચન કહેવાય. સિદ્ધાંતના યથાસ્થિત વાક્યને પણ પ્રવચન કહેવામાં આવે છે. આવા પ્રકારના પરમપકારી સિદ્ધાંતનાં મહાન સૂત્રોની પ્રાપ્તિ થાય છે. દુનિયાદારીનાં સૂત્રોમાં સંસારરસિકતા, પૌગલિક પ્રેમ અને આકર્ષણે એવાં જોડાઈ જાય છે કે ઘણીવાર સંભાળ રાખવા છતાં પણ પ્રાણી સંસારનું પિષણ કરી બેસે છે, પણ જ્યારે એની પાસે પ્રવચનનાં નિર્દોષ પ્રેરક વચને આવી પહોંચે, જ્યારે એને પ્રવચનની વાણી પર શ્રદ્ધા બેસે, ત્યારે એને સેવન-કારણ-ભૂમિકાની પ્રાપ્તિ થાય છે.
જૈન શાસ્ત્રકાર જેમ શ્રદ્ધાની અગત્ય વારંવાર સમજાવે છે અને દેવ-ગુરુ-ધર્મ પરની શ્રદ્ધાને સમ્યકૃત્વ કહે છે, તેમ જ શ્રદ્ધાની સ્થિરતા માટે બોધની જરૂર સ્વીકારે છે. બધા માટે શુદ્ધ પ્રવચનને મહિમા તેમાં વારંવાર ભાર મૂકીને બતાવ્યું છે. આ પ્રવચન-અંજનને મહિમા પંદરમાં ધર્મનાથના સ્તવનમાં આગળ ખૂબ વિસ્તારથી આપવાનું છે, ત્યાં તે પ્રસંગે જરૂરી વિવેચન થશે. અહીં કહેવાની બાબત એ છે કે ભવપરિણતિને પરિપાક થાય તે વખતે દે ટળી જાય છે. દષ્ટિ ખૂલતી જાય છે અને શુદ્ધ પ્રવચનની વાણીના શ્રવણને લાભ પ્રાપ્ત થાય છે.
પ્રવચનને અર્થ જિનદેવપ્રણીત સિદ્ધાંત થાય છે. ભગવતીસૂત્ર અને વિશેષાવશ્યકના મતે એ શબ્દ પારિભાષિક છે અને આગમજ્ઞાનના અર્થમાં વપરાય છે. પ્રવચન માટે માગધી શબ્દ “પણ” છે અને તેને અર્થ “જૈન સંઘ” પણ થાય છે. અત્રે પ્રવચનની વાણીની પ્રાપ્તિની હકીક્ત સૂચવી છે, તે સુવિહિત જિનાગમની વાણી સમજવી. એ પ્રવચનથી સંસારનું સ્વરૂપ ઓળખાય છે, સ્વપરનું વિવેચન થાય છે અને મોક્ષમાર્ગના પ્રમાણને વધારે પાકું અને ચોક્કસ સ્થિર બનાવાય છે. આવા પ્રવચનના વચનથી પ્રતીતિ બરાબર થાય છે અને જામેલ શ્રદ્ધા કે કરેલ પ્રગતિ પાકી બનતી જાય છે.
શ્રી ઉપમિતિભવપ્રપંચ કથામાં પ્રથમ પ્રસ્તાવમાં જે સ્થાન ધર્મબંધકર’ રસવતીપતિને આપવામાં આવ્યું છે, બીજા પ્રસ્તાવમાં સદાગમને જે સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે, તેવા સદ્દગુરુને
ગ એ પ્રવચનપ્રાપ્તિ છે. એવા પ્રવચનની પ્રાપ્તિ કરાવનાર શાંત, ધીર, નિષ્પક્ષ અને સમતાવાન હોય; એનામાં સહિષ્ણુતા, આવડત અને સમજાવટ કરવાની કુનેહ હોય; એની ઉપકારબુદ્ધિ અતુલ્ય અને અજોડ હોય; એનામાં આક્ષેપદષ્ટિ કે તેડી પાડવાની પદ્ધતિ ન હોય—એવા વિશિષ્ટ ઉપદેશક પાસેથી પ્રવચનવાણીની પ્રાપ્તિ થાય, ત્યારે માર્ગપલટો થાય છે. પ્રવચનવાણની પ્રાપ્તિનું મહત્ત્વ આગળ જતાં તેરમા સ્તવન (ગાથા ૪)માં આવવાનું છે. સદગુરુકૃત પ્રવચન અંજનને મહિમા પંદરમા સ્તવનમાં (ગાથા ૩)માં આવવાનું છે અને વિશિષ્ટ વાણીનાં પરિણામે કેટલાં સુંદર નવડે છે, તે પર વિચારણા અનેક દષ્ટિબિન્દુથી કરવાના પ્રસંગ આગળ આવે છે. અહીં વાત એટલી થઈ કે પ્રાણી છેલ્લા પુદ્ગળપરાવર્તામાં આવે અને ત્રીજું કરણ કરે અને જ્યારે એની સંસાર પરિણતિને પરિપાક થાય ત્યારે
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |