Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth

SR No.: 005729
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 1993
Total Pages: 366
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 7 MB

Page 323

૩૦૨ પ ઉપાધ્યાય યશોવિજય સ્વાધ્યાય ગ્રંથ
અહીં કવિ ભરતીને ખ્યાલમાં રાખીને સરસ કલ્પના કરે છે. વહાણ સમુદ્રને કહે છે કે આ ચાંદની, તારા પુત્રની દુહિતા; એનો સંગ કરવા તું ધમપછાડા કરે છે એ જોઈને એ ભાગે છે, તપસ્યા કરે છે. વળી પુત્રના ગુણ બાપને શા કામના?
સગા સણીજા જાતિનો ગુણ ના'વે પરકાજ. કોઈ એકના ગુણ કોઈ બીજાને કામ ન આવે. ત્યાં દુહો છે :
નિજ ગુણ હોય તો ગાજીએ, પરગુણ સવિ અકયત્વ:
જિમ વિદ્યા પુસ્તક રહી, જિમ વલિ ધન પરહ€. (૮, ૪) , સાગર કહેઃ તું તો દૂધમાંથી પોરા કાઢે છે! ફરીથી કહે છે કે બધાનાં નીર સુકાય છે, મારાં નહીં. હવે જાણે સાગરની દલીલો ખૂટી છે ! ત્યારે વહાણ ચકોર ને દલીલસમૃદ્ધ છે, કહે છે: ‘તું ભૂલી ગયો, પેલા ઘડામાં જન્મેલ ઋષિએ હથેળીનું ચાંગળું કરીને તને શોષી લીધો હતો એ! ને આટઆટલી નદીઓ તારામાં આવે છે તોય તું ભૂખાળવો ને ભૂખાળવો ! તું કહીશ કે તું મર્યાદા લોપતો નથી, તો મારે કહેવાનું કે એ તો ચારે બાજુથી કિનારાની જે ઝાપટો વાગે છે ને તેને કારણે તું પાછો પડે છે. કિનારા ભાંગવા તો મધ્યાં જ કરે છે ! આમ આ બન્ને વચ્ચેની દલીલ નવ ઢાળ સુધી અખંડ ચાલે છે.
ત્યાંથી પલટો આવે છે. સાગર હવે ધમકી આપે છે. શરણે આવવા કહે છે (ઢાળ ૧૦). ત્યારે ઝૂલણામાં વહાણ કહે છે :
વાહણ કહે, શરણ જગિ ધર્મ વિણ કો નહિ,
તું શરણ સિંધુ ! મુજ કેણિ ભાંતિ ? (૧૦,૧). તું તો ધાડાં ને ધાડાં લૂટારાનાં મારા પર હવે છૂટાં મૂકે છે ! તારાં મોજાંનું સૈન્ય મને પૂરો કરવા મથે છે. એનું વર્ણન પણ સરસ છે, યુદ્ધ જાણે મચ્યું છે – વહાણ અને મોજાં વચ્ચેનું. સમુદ્ર મચેલ તોફાનમાં સપડાયેલાં વહાણોનું આ ચિત્ર અત્યંત આબેહૂબ થયું છે :
ભંડ બ્રહ્મડ શતખંડ જે કરી સકે, ઊછલે તેહવ નાલિ-ગોળ; વરસતા અગન રણ-મગન રોસે ભય
માનું એ યમ તણા નયન-ડોલા. (૧૦,૯) વહાણ કહે છે કે આ વખતે તું નહીં ધર્મ જ બચાવે છે. હું તો તમાશો જુએ છે !
સાગર કહે છે એ તને તારા પાપની જ સજા મળે છે. તેં તારી જાતમાં ખીલા. ઠોક્યા છે, જાતને દોરડે બાંધી છે, તારા પેટમાં ધૂળ ને પથરા ભય છે. કેવી સરસ કલ્પના – કેવી સ્વભાવોક્તિ ને કેવી અન્યોક્તિ પણ !)
વહાણ કહે છે કે તારે તો પગ વચ્ચે જ અગ્નિ છે (વડવાનળ). મેરમંથન વખતે તને તો વલોવી નાખ્યો હતો. રામે તને બાળ્યો. પાતાળમાં પેસાડી દીધો હતો. એ તો પવને તને બહાર કાઢ્યો. તારે મોઢે તો જો. હજીયે એનાં ફીણ વળે છે !