Page Text
________________
૧૩૪ ] ઉપાધ્યાય યશોવિજય સ્વાધ્યાય ગ્રંથ
આ પ્રસંગે નગ્નો અર્થ શો છે તેની શાસ્ત્રીય ચર્ચા કરી છે. અહીં કૈયટના મતનું ખંડન કર્યું છે. નટ્સમાસ વિશે પણ રસપ્રદ વિચારણા કરી છે. વ્યાકરણનયનું વિવરણ કરી અન્તે લખે છે કે – તસ્માત્ સુતં ગનીવડ્વત્ર સનિષેધોડર્થ इति । नोशब्दस्य तु न नञ्समानशीलत्वं परिभाषानुरोधेन देश-सर्वनिषेधयोः પ્રવૃત્તિવર્ણનાત્ કૃતિ વિમતિપ્રશ્નેન, પ્રત પ્રતુમઃ । ઉપાધ્યાયજી આગળ કહે છે કે ‘અજીવ‘પદ ઉચ્ચારાતાં પરમાણુ આદિ અજીવ દ્રવ્ય જ પ્રતીત થાય છે, કારણકે નક્ સનિષેધક હોઈ બધા જીવોનો નિષેધ થાય છે. ‘નો-અજીવ’ એ પદ ઉચ્ચારાતાં બે પ્રતિષધો પ્રકૃતિને જણાવે છે, એટલે ‘નોઅજીવ' પદથી સંસારી જીવ જ શાત થાય છે, મુક્ત જીવ શાત થતો નથી.
એ સૂત્ર પરની ટીકામાં જ આગળ પાંચ જ્ઞાનો અને ત્રણ અજ્ઞાનોમાંથી કેટલાંને કયો નય સ્વીકારે છે એ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં શબ્દનય બાબતે ઉપાધ્યાયજી કહે છે કે શબ્દનય શ્રુતજ્ઞાન-કેવળજ્ઞાન બેને જ સ્વીકારે છે અને કોઈ અજ્ઞાનને સ્વીકારતો નથી. આ પ્રતિપાદનપ્રસંગે તેમણે પ્રભાકરના મતને રજૂ કર્યો છે. પ્રભાકર અનુસાર બધાં જ જ્ઞાનો યથાર્થ છે અને શુક્તિમાં રજતનું જ્ઞાન એ બે જ્ઞાનોના ભેદનું અગ્રહણમાત્ર છે શુક્તિગ્રહણ અને રજતસ્મરણ બે જ્ઞાનો છે, કોઈ એક જ્ઞાન નથી અને બન્ને યથાર્થ છે.
આ તો સામાન્ય પરિચય જ છે, તેના સ્વરૂપની ઝાંખી છે, પરંતુ તે પરથી પણ એટલો ખ્યાલ તો જરૂર આવશે કે પ્રસ્તુત ટીકામાં શાસ્ત્રીય અને તાર્કિક ચર્ચાઓ વિપુલ પ્રમાણમાં છે, શંકાઓના સમાધાનમાં નાવીન્ય છે, તથા જૈન સિદ્ધાન્તોના રહસ્યોદ્ઘાટનમાં અને અન્ય દર્શનોના સિદ્ધાન્તોની સમીક્ષામાં ઉદારતા તેમ જ વિચારપ્રેરકતા છે. આમ આ ટીકાનો જેટલો ભાગ ઉપલબ્ધ છે તેટલો પણ અતિમહત્ત્વનો છે.
ટિપ્પણ
૧. ‘તત્ત્વાર્થભાષ્ય'ના પ્રથમાધ્યાય ઉપરની ઉપાધ્યાય યશોવિજયજીની પ્રસ્તુત ટીકામાં પ્રથમ પાંચ મંગલકારિકાઓ ઉપરનું યશોવિજયજીનું વિવરણ ઉપલબ્ધ નથી. વિજયનેમિસૂરિના શિષ્ય વિજયોદયસૂરિએ એ પાંચ કારિકાઓ ઉપર વિવરણ રચી પૂર્તિ કરી છે. વિજયનેમિસૂરિના જ બીજા શિષ્ય વિજયદર્શનસૂરિએ ઉપાધ્યાયજીની આ ટીકા ઉપર પાંડિત્યપૂર્ણ ‘ગૂઢાર્થદીપિકા' નામની વિકૃતિની રચના કરી છે. આ બન્ને આધુનિક વિદ્વાનોની વિદ્વત્તા પ્રશંસનીય છે. તત્ત્વાર્થભાષ્ય', પ્રથમ પાંચ મંગલકારિકાઓ ઉપર વિજયોદયસૂરિએ લખેલ વિવરણ, યશોવિજયજીની ટીકા, તે ટીકા પરથી વિજયદર્શનસૂરિની ‘ગૂઢાર્થદીપિકા’ આ બધું એક ગ્રંથમાં ઈ.સ.૧૯૫૫માં. પ્રકાશિત થયેલ છે. ભાવનગરના આનન્દ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસે તેનું મુદ્રણ કર્યું છે. પ્રકાશકનું નામ છે કપૂરચંદ તારાચંદ. સંપાદક
| SR No. | 005729 |
| Book Title | Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1993 |
| Total Pages | 366 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 7 MB |