Page Text
________________
૧૨D ઉપાધ્યાય યશોવિજય સ્વાધ્યાય ગ્રંથ
સમાવેશ કરવો. પણ તે મુખ્ય આદિને જ સર્વથા તે વિધાનના સંબંધી ન માનવા. જેમકે અહીં જ ચચયેિલું યોગશાસ્ત્રનું “સંયમીઓને સકામ નિર્જરા હોય વચન. આ વચન માત્ર સંયમીને જ સકામ નિર્જરા હોય તે અર્થે નથી. પણ સકામ નિર્જરાવાળામાં ઉત્કૃષ્ટ સંયમી હોય તેમ સૂચવે છે. બાકી પ્રકૃતિભદ્રક, માર્ગાનુસારી પણ સકામ નિર્જરાવાળો હોય છે. તાત્પર્ય કે યોગશાસ્ત્રનું વિધાન સકામ નિર્જરાવાળાઓમાં ઉત્કૃષ્ટને અપેક્ષીને છે. તદ્યોગ્ય બીજાઓને બાકાત નથી કરતું.
(૪) સામાન્ય વચનને સર્વવ્યાપી વચન ન સમજવું. જેમકે, અપુનબંધકના લક્ષણમાં “સર્વત્ર ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરતો હોય તેવું વિધાન છે. આ સ્થળે અપુનબંધકની બધી પ્રવૃત્તિ ઉચિત જ હોય, તેવા અર્થમાં અસંગતિ છે, કેમકે આ જ ગ્રન્થમાં કૃષ્ણ વગેરેના પલાદન વગેરે પ્રસંગથી સમ્યકત્વીની પણ કેટલીક પ્રવૃત્તિ અનુચિત સંભવે છે તે બતાવ્યું છે. તેથી આવાં વચનોના પૂર્વાપર અવિરોધી સામાન્ય અર્થ કરવા. અને “સર્વત્ર' વગેરે પદોનો નિર્દેશ કયા વિષય અંગે છે તે સમજવા પ્રયત્ન કરવો.
(૫) પૂર્વાચાર્યોનાં વચનોમાં જ્યાં પરસ્પર વિરોધ આદિ દેખાય, ત્યાં શક્ય પરિહાર શોધી વિરોધ દૂર કરવો, અને સમન્વય સાધવો. ભગવાન મહાવીરસ્વામીએ પોતાના ગણધરોને પૂર્વાવસ્થામાં વેદવચનોમાં જ્યાં વિરોધ દેખાયો અને શંકાઓ ઉપજી ત્યાં તે વેદવચનોના વિરોધનો પરિહાર કરી સુંદર સમન્વય કર્યો. પ્રસ્તુતમાં પુગળપરાવર્તામાં ભ્રમણ અંગે પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર અને ભવભાવના' પ્રથકારના સૂત્ર વચ્ચે વિરોધ આવતો દેખાય છે ત્યાં ઉપાધ્યાયજી મહારાજે સુંદર સમન્વય કર્યો છે. સામાન્યથી પૂર્વસૂરિત વ્યાખ્યાનું ખંડન ન કરવું એ જૈન શૈલી છે તેથી અયોગવ્યવચ્છેદમાં પૂ. હેમચંદ્રસૂરિ મહારાજે કહ્યું છે : “વાર્ણવાયુક્તનयुक्तमन्यैस्तदन्यथाकारमकारि शिष्यैः । न विप्लवोऽयं तवशासनेऽभूदहोऽधृष्या तव શાસનથી: ” હે ભગવન્અન્ય તીર્થિકોએ સરળ ભાવથી જે કંઈ અયોગ્ય કથન કર્યું તેનું તેઓના જ શિષ્યોએ અન્યથારૂપે નિરૂપણ કર્યું. (= પોતાના જ ગુરુના મતને ખોટો ઠેરવ્યો.) આવો કોઈ બળવો આપના શાસનમાં થયો નથી. અહો ! તેથી જ તો આપની આ શાસનથી પડકારી ન શકાય તેવી બની છે.) જૈન શ્રુતમાં ઘણે સ્થળે મતભેદ દેખાય ત્યાં ગીતાર્થગમ્ય’ કેવળગમ્ય' વગેરે કહી વાત પડતી મૂકી છે. પણ નિરહમ ખંડન નથી થયું. ઉપાધ્યાયજી મહારાજ પણ આ સમન્વયષ્ટિના માર્ગે જ રહ્યા છે. જ્યાં બે પ્રખર મત ઊભા થયા હોય, ત્યાં પોતે તટસ્થ રહી બન્ને પક્ષના મત દર્શાવ્યા છે. આ બાબતમાં અધ્યાત્મપરીક્ષા'ગત સિદ્ધને ચારિત્ર હોય કે નહીં તે અંગેની ચર્ચા અને “જ્ઞાનબિંદુગત કેવળીને જ્ઞાનદર્શન અખંડ ઉપયોગ પ્રત્યેક સમયે હોય કે નહીં ઈત્યાદિ ચર્ચા સાક્ષીરૂપ છે.
() નવ્ય ન્યાય, તર્ક વગેરેની સહાયથી પ્રાચીન પારિભાષિક શબ્દો,
| SR No. | 005729 |
| Book Title | Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1993 |
| Total Pages | 366 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 7 MB |