________________
‘અવિદ્યા, અસ્મિતા, રાગ, દ્વેષ અને પાંચમો અભિનિવેશ : આ પાંચ ક્લેશ જણાવાયા છે.'' આ પ્રમાણે આ અઢારમા શ્લોકથી લેશોનો વિભાગ (નામમાત્રથી વર્ણન) કરાયો છે. પાતંજલયોગસૂત્રમાં (૨૩માં) એ પ્રમાણે જણાવ્યું છે. અવિદ્યા અસ્મિતા રાગ દ્વેષ અને અભિનિવેશ-આ પાંચ ક્લેશ છે, જેનું સ્વરૂપ આગળ વર્ણવાશે. ૨૫-૧૮
***
-
અવિદ્યાદિ ચાર ક્લેશોનું સ્વરૂપ વર્ણવાય છેविपर्यासात्मिकाविद्यास्मिता दृग्दर्शनैकता । रागस्तृष्णा सुखोपाये द्वेषो दुःखाङ्गनिन्दनम् ॥ २५-१९॥
‘‘વિપર્યાસસ્વરૂપ અવિદ્યા છે. દ-દર્શનની (પુરુષબુદ્ધિની) એકતા સ્વરૂપ અસ્મિતા છે. સુખના ઉપાયોની તૃષ્ણા સ્વરૂપ રાગ છે અને દુઃખનાં કારણોની નિંદા કરવા સ્વરૂપ દ્વેષ છે.'’-આ પ્રમાણે ઓગણીસમા શ્લોકનો સામાન્ય અર્થ છે. કહેવાનો આશય એ છે કે અવિદ્યાસ્વરૂપ ક્લેશ વિપર્યાસાત્મક છે. અતમાં તદ્નો જે ગ્રહ છે તેને વિપર્યાસ કહેવાય છે. જે, તે નથી તેને તે જાણવું... ઈત્યાદિ સ્વરૂપ વિપર્યાસ(મિથ્યાજ્ઞાન ભ્રમ), અવિદ્યાનું સ્વરૂપ છે. જેમ અનિત્ય એવા ઘટાદિમાં નિત્યત્વનો જે ગ્રહ થાય છે, અશુચિ એવી કાયામાં શુચિપણાનો જે ગ્રહ થાય છે, દુ:ખસ્વરૂપ વિષયોમાં(રૂપાદિમાં) સુખરૂપતાનો
NIN IN
AIK
૨૬
NGIN KIMIN
ENGIN
卷
