________________
આરાધનાથી પ્રાપ્ત થયેલા ક્ષયોપશમભાવના ક્ષમા મુક્તિ આર્જવ... વગેરે ધર્મો પણ, મોક્ષસુખની પ્રાપ્તિ વખતે
જ્યારે ત્યાજ્ય બને છે, ત્યારે કુતર્ક તો ચોક્કસ જ ત્યાજ્ય કોટિનો છે-એ સમજી શકાય છે. કોઈ પણ વસ્તુને વિશે (શુભાશુભવિષયમાં) ગ્રહ(આગ્રહ), અસનાનુષ્ઠાનનો પ્રતિપથી(વિરોધી-પ્રતિબંધક) છે. શ્લોકમાં પ્રાયો થ. અહીં પ્રાથ:પદ સાયિકભાવના ધર્મોનો વ્યવચ્છેદ કરવા માટે છે. અર્થા મોક્ષસુખની પ્રાપ્તિમાં બધા ધર્મો ત્યાજ્ય બનતા નથી. પરંતુ ક્ષયોપશમભાવના ધર્મો ત્યાજ્ય બને છે, ક્ષાયિકભાવના ધર્મો ત્યાજ્ય બનતા નથી-એ અર્થને જણાવવા માટે પ્રાયઃ પદ છે.
યોગદષ્ટિસમુચ્ચયમાં (લો.નં. ૧૪૭-૧૪૮)એ વિષયમાં ફરમાવ્યું છે કે-“જે કારણથી પ્રાપુરુષો દ્વારા આજ સુધી અતીન્દ્રિય પદાર્થોનો નિર્ણય કરાયો નથી તેથી શુષ્કતગ્રહ અત્યંત ભયંકર છે. મિથ્યાભિમાનનું કારણ હોવાથી મોક્ષની ઈચ્છાવાળાએ શુષ્કતર્કગ્રહનો ત્યાગ કરવો જોઈએ.” (૧૪૭) “પરમાર્થથી કોઈ પણ વસ્તુમાં આગ્રહ રાખવો : એ મુમુક્ષુઓ માટે અસફત છે. કારણ કે મુક્તિમાં પ્રાયે ધર્મો પણ ત્યજવાના છે, તો પછી આ કુતર્કગ્રહથી શું? અર્થાત્ એ તો કોઈ પણ સંયોગોમાં કરવો ના જોઈએ. આથી સ્પષ્ટપણે સમજી શકાશે કે અનુમાનના વિદ્વાનો જે રીતે અતીન્દ્રિય પદાર્થોનો નિર્ણય કરવા માટે શુષ્કતકનો આશ્રય કરે છે તે શ્રદ્ધેય નથી. અતીન્દ્રિય અર્થોના નિર્ણય માટે સર્વજ્ઞપરમાત્માના પરમતારક વચનને છોડીને બીજો
