Nyaya Sangraha

SR No.: 005716
Original Sutra Author: N/A
Author: Ratnavallabhvijay
Publisher: Omkarsuri Aradhana Bhavan
Publication Year: 2001
Total Pages: 688
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 15 MB

Page 625

૪/૧. પરપઠિત ધાતુઓ..... ૧૪૮. [ - સ્વશાસ્ત્રમાં મારૂં ક્ષાયાનું / એ પ્રમાણે વિવાવિ ગણમાં જે ધાતુ છે, તે જ 9૬ ધાતુનો વંચન – અર્થવાળા તરીકે કેટલાંક કુરિ ગણમાં પાઠ કરે છે.
૧૪૯ મન - સ્વ - વાલ્મમાં પતિ મ|િ તમે ધાતુનું માનયત / એવું રૂપ થાય. ચંદ્ર વૈયા. ‘પણે મનતિ – રૂપ થાય એમ કહે છેઆ પ્રમાણે ધા.પા.માં કહેલું છે. આથી અહીં તે રૂપની સિદ્ધિમાં અનુકળ “મન તમે એવો જ પાઠ કર્યો આનું ઉદાહરણ પણ મનતિ / વગેરે બતાવવું જોઈએ. પણ ‘મનતિ વગેરે રૂપોની નાં પ્યારે એ સ્વપઠિત ધાતુથી પણ સિદ્ધિ થઈ જતી હોયને “મમન' એવું અસાધારણ રૂપ જ દશાવલું છે. ૧૫૦. સન - આ ધાતુનો હારિ ગણમાં કેટલાંક અધિક જ પાઠ કરે છે.
| ન્યાયાઈ મંજૂષા પ કારાંત ૧૧ અને ૩ પર કારાંત ધાતુઓ :- પાન્ત ધાતુઓમાં પહેલાં બે ધાતુઓ પતિ ગણના છે. લપ ઝેર પ્રેરણા કરવી. fણ પ્રત્યય આવતાં ઘટાÉ4: ૦ (૪-૨-૨૪) થી હૃસ્વાદેશ થયે, ક્ષતિ | ૩પક્ષપથતિ પ્રવૃત્ ા વર્ષાઋતુ નજીક આવે છે. , મ્ પ્રત્યય જેની પરમાં હોય તેવો fણ પ્રત્યય આવતાં વિકલ્પ દીર્ઘ થયે, કક્ષાપ, અક્ષs | સાપેક્ષાપત્, પક્ષપમ્ | ક્ષા પ્રેરશે I એ સ્વપઠિત અન્નદિ ક્ષન્ ધાતુનું તો - આ કારાંત હોવાના કારણે ઉપાંત્યની વૃદ્ધિનો અભાવ થવાથી - ક્ષપથતિ | વગેરે રૂપો તુલ્ય જ થાય, પણ, ગિ, પમ્ પરક fણ પ્રત્યય આવતાં (ક્ષપ '+ fણ + / અમ્ -) પ ર્વ:૦ (૪-૨-૨૪) સૂત્રથી પ્રાપ્ત વિકલ્પ દીર્ઘ આદેશ ન થવાથી અક્ષરપ, ક્ષક્ષપમ્, એમ જ થાય, પણ અક્ષા, ક્ષાપક્ષાપમ્ | રૂપો ન થાય, આટલો તફાવત છે. (૧૫૧)
ત્રપ નાયમ્ | લજ્જા પામવું. ઘટાદિગણનો હોવાથી ળિ પર આવતાં હ્રસ્વ થયે, પતિ fબ, મ્ - પરક fણ આવતાં વિકલ્પ દીર્ઘ થયે, ત્રાપ, અત્રપ રાવંત્રાપુમ્, ત્રjત્રમ્ | પષિ સંન્નાયામ્ એ સ્વમતે “ઘટાદિ' ગણથી ભિન્ન ધાતુના તો fણ આવતાં ઉપાંત્ય એ ની વૃદ્ધિ થયે, ત્રીપતિ | વગેરે જ રૂપો થાય. , પમ્ પ્રત્યયપરક એવો fણ આવતાં, ત્રાપ, ત્રાપંઢાપમ્ | વગેરે જ રૂપો થાય. પણ અત્રપ, 7પંત્રપમ્ | ન થાય, એટલો ફરક છે. (૧૫૨)
સપ સમવા | ભેગુ કરવું, સમૂહરૂપે કરવું. નિ, સન્ પ્રત્યય આવતાં પોપદેશ ન હોવાથી કૃત સ. કાર ન હોવાથી સ ના પ ત્વનો અભાવ થયે, સિવાયત | રૂપ થાય. f, અદ્યતની તુ પ્રત્યય આવતાં, નસીલપત્ | સ્વાઠિત પોપદેશ ધાતુનું તો સિપાયિતિ | સૌષત્ ા વગેરે રૂપો થાય. (૧૫૩)
ટ્રેપૃફ થતી ! જવું. દેજો I fખ, અદ્યતની ૩ પ્રત્યય થતાં વિત્ ધાતુ હોવાથી ૩પત્ય (૪-૨-૩૫) થી હ્રસ્વનો અભાવ થયે, નિષત્ ! (૧૫૪)
તુપ, તુ, તુષ, તુ, રત્ fહંસાયામ્ | હણવું. તુપતિ તુપતી, તુપતી સ્ત્રી, ૩ વા | વિદ્રશ્નો વાતોડતુરીયો (૨-૧-૧૧૫) સૂત્રથી વિકલ્પ અત્ નો અર્ આદેશ થયો છે. મ સ્વાદ્રિ ગણના તુન્ ધાતુનું તો તોપત ! રૂપ થાય અને સ્ત્રીલિંગમાં હું પ્રત્યય અને નપું. લિંગમાં હું પ્રત્યય
૫૭૭.