Nyaya Sangraha

SR No.: 005716
Original Sutra Author: N/A
Author: Ratnavallabhvijay
Publisher: Omkarsuri Aradhana Bhavan
Publication Year: 2001
Total Pages: 688
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 15 MB

Page 624

ન્યાયાર્થમંજૂષા અને સ્વોપશન્યાસનો સવિવેચન ગુર્જરાનુવાદ.
વાવાર્થ મંષા
ખાધુ વાતાવૈશ્વર્યાશી:પુ ! માંગવું, ઉપતાપ આપવો, ઐશ્વર્યવાળા થવું, આશિષ આપવા. અહીં ન નો માં કાર રૂપે પાઠ કરેલો હોવાથી મદુરુષસત્ત: (૨-૩-૭૭) સૂત્રથી જીત્વ થયે, પ્રાધાન્ત | સ્વમતે - વડે ઉપદેશરહિત આ ધાતુનું તો અનાધર્તિ રૂપ થાય. ઋતિત હોવાથી fણ, અઘતની રુ પ્રત્યય આવતાં ઉપાંત્યના હૃસ્વાદેશનો નિષેધ થવાથી મનના ત્ ા વગેરે રૂપો તો બેય રીતે થાય. (૧૪૫)
સાર્ધમ્ પાર્ધાત્ સિદ્ધી I સિદ્ધ કરવું, સીજવું, રાંધવું. સાધથતિ સનમ | અનાજને સીજવે છે, રાંધે છે. (૧૪)
પર્ધાત્ - સન પ્રત્યય આવતાં પોપદેશ હોવાથી સ નું પર્વ થયે - સિવાëતિ | અહીં અનુસ્વારેત્ ધાતુ હોવાથી સ્ - નિષેધ થયો છે. નિસન્ પ્રત્યય પર છતાં, સષાયિતિ | અદ્યતનીમાં f, પ્રત્યય પર છતાં સૌષધન્ ! અષોપદેશ ધાતુનું તો સિરાતિ . સિધયિતિ |
સીસધત્ ! વગેરે રૂપો થાય. સાધ્વતિ | વગેરે રૂપો અને અનુસ્વાર - અનુબંધવાળો હોવાથી રૂદ્ નો અભાવ થયે, સીદ્ધા, સામ્ | વગેરે રૂપો તો ઉભય રીતે થાય. (૧૪૭)
વૃધ[ વને ! ઠગવું. બન્ - પ્રત્યયાત ધ ધાતુથી પણ કેટલાંકને આત્મપદ ઈષ્ટ હોવાના કારણે પ્રખે પૃધવ : (૩-૩-૮૯) સૂત્રથી આત્મને પદ થયે, અર્બયતે વહુન્ ! પ્રયોગ થાય. સૂરિજીના મતે (સ્વમતે) તો fr[ - અંતવાળા જ વૃધુ ધાતુથી પ્રતાપે પૃધ ૦ (૩-૩-૮૯) " સૂત્રથી આત્મને પદ થવું ઈષ્ટ છે. (૧૪૮).
ન કારાંત ૨ ધાતુઓ :- મન સ્તબ્બે | અભિમાન કરવું, અક્કડ રહેવું. પરીક્ષામાં, મેમાન | મનતિ | વગેરે રૂપો તો નાં લાગ્યા - એ સ્વપઠિત ધાતુના પણ થાય. (૧૪૯)
નન નનને ! જન્મ આપવો. દ્વાદ્ધિ ગણનો ધાતુ છે. તેથી હૃવ: શિતિ (૪-૧-૧૨) થી શત્ પ્રત્યય પર છતાં ધિત્વ થયે - નત નગાન ગઈ મવા . અહીં અંતભૂત ળિ – (પ્રરેક કર્તા રૂ૫) અર્થવાળો ધાતુ હોવાથી “ફર મળીનન– I ઈન્દ્ર જન્માવ્યો' એવા અર્થ થાય. પરીક્ષામાં - નાતુ: | નg : પવિતાનુદિ તવ વિમો | (હે પ્રભુ ! આપના ચરણકમળને વિષે જન્મ પામ્યા....) નનૈવિ પ્રદુવે - ધાતુનું તો ગાયતે | પરો. નો , નરાતે, રે | વગેરે રૂપો થાય. (૧૫૦)
સ્વોપણ વ્યાસ
૧૪પ. - સ્વમતે નાથુ નાથુરૃ વત્ ધાતુને જ બીજા ઇ - ઉપદેશવાળો ધાતુ કહે છે. તથા નાથુઠ્ઠ ધાતુ યા નાપારિ - ચાર અર્થમાં છે, આથી આ ધાતુ પણ તેવા અર્થવાળો કહેલો છે. ૧૪૬. સાયં - કેટલાંક સાથું ધાતુથી પ્રત્યયને ઈચ્છે છે, આથી વિવારિ - ગણવાળા તરીકે જે અમે અહીં પાઠ કર્યો. ૧૪૭ જાયંટ્ર - રાષ્ટ્ર સંસિદ્ધો એ સ્વમતે સ્વારિ ગણના ધાતુને જ બીજા કોપદેશ કહે છે.
૫૭૬