Page Text
________________
૪/૧, પરપઠિત - કારાન્ત ધાતુઓ... ૭. થ| - કથનું રૌર્વજો - આ ધાતુને જ ચીરિ ગણપાઠથી ર ના ત આદેશને નહીં સ્વીકારનાર કેટલાંક | ને જુદો કહે છે. ૮. ર| - શારખું એ ધાતુને અરડૂ એમ નંદી નામના વૈયા. કહે છે.
ન્યાયાઈ મંષા છત્ સંવાળ - ઢાંકવું. આ અંતવાળો હોવાથી આ ની વૃદ્ધિ ન થાય. (કેમકે કાર ઉપાંત્યમાં નથી) (૯)
શંકા - છત્ ધાતુનો પટ ગણમાં પાઠ હોવાથી (અન્ય મતે પણ પાઠ હોવો જોઇએ) fણ પર છતાં પીવ: ૦ (૪-૨-૨૪) સૂત્રથી હ્રસ્વ થયે, છતિ વગેરે રૂપોની સિદ્ધિ થઈ જ જાય. એટલે તે રૂપોની સિદ્ધિ માટે ધાતુઓની મધ્યે પાઠ કરવાની જરૂર નથી. તો પછી આ ધાતુનો ભક્ત ધાતુ મધ્યે પાઠ કરવાનું ફળ શું ?
જો તમે એમ કહેશો કે, “પદ્ધ ગણના છ ધાતુથી પ્રયોજ્વવ્યાપાર (પ્રેરકકર્તા) અર્થની વિવક્ષા કરાય તો જ ન લાગે. જ્યારે આ કારાંત છત ધાતુ તો પુરઢિ ગણનો હોવાથી સ્વાર્થમાં પણ ન લાગે તો તે પણ ઉચિત નથી. કારણ કે દુ નિર્ણનમ્ - (આ દૂ વગેરે જે ધાતુઓ ધાતુપાઠમાં કહેલાં છે તે બહુલતાએ જાણવા.) આવા વચનથી સર્વ ધાતુઓથી સ્વાર્થમાં બિન્દ્ર પ્રત્યયની અનુજ્ઞા કરેલી છે. આમ છ ધાતુના મદ્રત ધાતુઓમાં પાઠ કરવાનું પ્રયોજન સ્વાર્થિક બિન્દુ પ્રત્યયની પ્રાપ્તિ રૂપ હોવું પણ ઘટતું નથી.
સમાધાન :- ઊર્જન-બળવાન થવું-અર્થમાં જ છ ધાતુનો પર્યાદ્રિ ગણમાં સમાવેશ | ગણના થાય છે. આથી પઃિ ગણપાઠથી “ઊર્જન” અર્થમાં જ છતિ | વગેરે રૂપો થાય, અન્ય અર્થમાં નહીં. આમ ગત ધાતુઓમાં તેનો પાઠ કરવાથી, “સંવરણ = ઢાંકવું વગેરે અન્ય અર્થમાં પણ છતિ વગેરે રૂપની સિદ્ધિ થાય છે. એ કારાંતથી ભિન્ન એવો જે (વટાદિગણનો) છત્ ધાતુ છે, તેનું ઊર્જન - અર્થમાં છત ! રૂપ થાય, પણ અન્ય અર્થમાં તો છાવતિ છે એવું જ રૂપ થાય. આ પ્રમાણે અન્ય અર્થમાં પણ છતિ | વગેરેની સિદ્ધિ માટે મત ધાતુઓની વચ્ચે છે, ધાતુનો પાઠ સાર્થક છે.
મન્ત મળે પાઠનું બીજું ફળ એ છે કે, છ ધાતુ ૩ કારાંત હોવાથી, છત્ ધાતુથી , અઘતની ૩ પ્રત્યય આવતાં (ત: (૪-૩-૮૨) થી ૫ નો લુફ થતાં) સમાનલીપી ધાતુ થયે, સન્વર્ભાવનો અભાવ થવાથી જીવત્ ! રૂપ સિદ્ધ થયું. નવા વ્યંજનાંત છત્ ધાતુનું તો, સમાન - લોપવાળો ન હોવાથી, સન્વભાવ થયે, વિછત ! રૂપ થાત.
વેરો - પ્રેરણા કરવી. આ કારાંત ધાતુ હોવાથી (ઉપાંત્યમાં માં ન હોવાથી) સ્થિતિ (૪-૩-૫૦) સૂત્રથી વૃદ્ધિનો અભાવ થયે, નમતિ | રૂપ થાય. fખવેન્યાઝભ્યપદૃવન્ટેન: (૫-૩-૧૧૧) સૂત્રથી મન પર આવતાં વિત્તમના રૂપ થાય. (૧૦) | શ્રપ પર | મ કારાંત હોવાથી પૂર્વવત્ વૃદ્ધિનો અભાવ થતાં, થપથતિ | અદ્યતની ૩
- ૫૫૩
| SR No. | 005716 |
| Book Title | Nyaya Sangraha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ratnavallabhvijay |
| Publisher | Omkarsuri Aradhana Bhavan |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 688 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |