Nyaya Sangraha

SR No.: 005716
Original Sutra Author: N/A
Author: Ratnavallabhvijay
Publisher: Omkarsuri Aradhana Bhavan
Publication Year: 2001
Total Pages: 688
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 15 MB

Page 589

૪/૧. સૌત્ર ધાતુઓ... ધનુ: અઢ. (દાનનું માપ - અર્થ પણ છે.) પિ૦િ (3. ૮૨૨) સૂત્રથી કે પ્રત્યય લાગતાં ધનૂર . ધાન્યની રાશિ. (૪૪)
કારાંત ૪ ધાતુઓ :- ૧. રિપ ગુસ્સાયામ્ ! નિંદા અર્થમાં છે. રેતિ | ઉણાદિમાં મન (૩. ૨૨) સૂત્રથી સન્ પ્રત્યય લાગતાં : | એટલે પાપ. (૪૫).
૨. ૫ પુને ! કંપવુ. ઉણાદિમાં ૨ ૦ (૩. ૪૭૬) સૂત્રથી માત્ર લાગતાં પાતમ્ ! ઘડા વગેરેનો અવયવ, મસ્તકનું હાડકું, વરિટ. (3. ૪૨૩) સૂત્રથી મોત પ્રત્યય થતાં પોત: . ગંડસ્થળ, ગાલ. (૪૬).
૩. સુપ ટ્રા – ટૂંકુ થવું. ક્ષોતિ | નાગુપીન્ચ૦ (૫-૧-૫૪) સૂત્રથી જ આવતાં સુપ:૭ | એટલે ટુંકી શાખાવાળું વૃક્ષ. (૪૭)
૪. ટુપ સંરખે આડંબર કરવો. વેપત ! માલેપનમ્ – પ્રત્યય આવતાં, આપ: 1 (૪૮) :
વ કારાંત ધાતુ - વિશ્વ રીૌI દીપવું, શોભવું. વિશ્વતિ / (૪૯)
રોપણ વ્યાસ
૧૬. ઘ7: = અસ્ત્ર, અહીં ધાતુઓ અનેકાર્થવાળા' હોવાથી ઘર ધાતુ “શબ્દ કરવો’ અર્થમાં હોતે છતે રત્તિ (યતિ) કૃતિ - એમ વાક્ય કરવું. જ્યારે શબ્દાર્થ ન હોય ત્યારે પત્તિ વિકૃત્તિ ધચીચ3 તિ - એમ અહીં ધાન્યવિષયક સ્થિતિ વગેરે રૂપ કિયા એ ધાત્વર્થ છે.
१७. क्षुपन्ति हस्वीभवन्ति शाखादयोऽत्र इति - क्षुपः ।
ન્યારાર્થ મંજૂષા
" જ કારાંત ૫ ધાતુઓ :- ૧. ઉfમ તુગૂ પૂ તમે / થોભાવવું, રોકવું. રેમો 1 વિરમને स्म इति क्षुब्धविरिब्धस्वान्तध्वान्तलग्नम्लिष्टफाण्टबाढपरिवृढं मन्थस्वरमनस्तमःसक्तास्पष्टानायासभृशप्रभौ (૪-૪-૭૦) સૂત્રથી નિપાતન કરવાથી સ્ નો અભાવ થયે, વિશ્વ: સ્વ: | સ્વર' સિવાયના અર્થમાં વિધિતમ્ I (૧૦)
૨. સુષ્પ - પૂતુપૂo (૩-૪-૮૭) સૂત્રથી ના અને નું પ્રત્યય આવતાં, તાતિ, હિતુતિ | વન્ય પ્રત્યય આવતાં ઉપાંત્ય ન લુફ થયે, તુગતે . કવિત હોવાથી ત્વી પ્રત્યય વેત્ થયે અર્થાત્ વિકલ્પ રૂર્ આગમવાળો થયે તુચ્છ , સુભત્વા છે એમ બે રૂપો થાય. વેત્ હોવાથી જ વત, વાવતુ પ્રત્યય પર છતાં વેડફત: (૪-૪-૬૨) સૂત્રથી રૂર્ નો નિષેધ થયે, તુમ્બડ, ખુબવાન રૂપ થાય. (૫૧)
૩. - પૂર્વની જેમ ના, નું પ્રત્યય થાય. વિજ્ઞાતિ | અહીં : : (૨-૩-૫૫) સૂત્રથી ૩ નો પ થાય છે. તુ આવતાં સ નો ૫ આદેશ ન થવાથી, વિતિ | વી પર આવતાં, વિખ્યતે | કવિત્ હોવાથી ત્વી પ્રત્યય વેર્ થવાથી ધ્યા, ઋત્વિી |
= ૫૪૧