Nyaya Sangraha

SR No.: 005716
Original Sutra Author: N/A
Author: Ratnavallabhvijay
Publisher: Omkarsuri Aradhana Bhavan
Publication Year: 2001
Total Pages: 688
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 15 MB

Page 586

ન્યાયાર્થમંજૂષા અને સ્વપજ્ઞન્યાસનો સવિવેચન ગુર્જરાનુવાદ. ૪. પલળુ ગ્રંશે | ભષ્ટ થવું, પડવું. જ કારોપદેશ ધાતુ છે. આ ગ્રંથમાં , ખ, ગુ, Tધુ આ ચાર ધાતુઓ ન કારાદિ હોવા છતાંય પા કાર વડે ઉપદેશ અર્થાત્ પાઠ કરેલાં છે. જિ ધાતુઓના ઉપદેશમાં (ધાતુપાઠમાં) જ કાર હોય તે પરેશ ધાતુ કહેવાય.) પાટે ધાવાળે ઃ (૨-૩-૯૭) સૂત્રથી નો ન થયે, મદુરુપતિરો દિનુનીનાને (૨-૩-૭૭) સૂત્રથી તે ન નો [ આદેશ થવો, તે પણ કાર વડે ઉપદેશ કરવાનું ફળ છે. નારયતિ, પ્રાયતિ | પન્ પર છતાં ૬ નો ન થયે, પ્રાતઃ | શબ્દ બને. વુદ્ધિ ગણનો બિસ્ પ્રત્યય અનિત્ય હોવાથી ન લાગે ત્યારે, નડતીતિ - અર્ પ્રત્યય આવતાં, નટ : તૃણની એક જાતિ. ઉણાદિમાં નડે (૩. ૭૨૨) સૂત્રથી ઉત્ ર્ પ્રત્યય પર છતાં નાડી ! મુહૂર્તનો અડધો કાળ, ૧ ઘડી. સ્વાર્થમાં પ્રત્યય આવતાં નડિવા ! (ઘટિકા), નવમ્ મવચન્દ્રને ધાતુના સ્થાને ખડબૂ એમ નંદી નામના વૈયાકરણ પાઠ કરે છે, એ પ્રમાણે ધાતુપારાયણમાં કહેલું હોવાથી આ નક્ ધાતુને જો કે આગળ કહેવાતા પરપઠિત' ધાતુઓ મળે કહેવો ઉચિત છે, તો પણ, ઉણાદિગણની ટીકામાં : સૌત્ર: - એમ ન ધાતુને સૌત્ર તરીકે કહેલો હોવાથી અમે અહીં સૌત્રધાતુ મળે કહ્યો છે. વળી ‘ગવચન' શબ્દનો અર્થ ‘ભ્રંશ થવું છે' એ પ્રમાણે ધા. પા. માં વ્યાખ્યા કરેલી છે. આથી અહીં સ્પષ્ટપણે અર્થનો ખ્યાલ આવે તે માટે “હું ધાતુનો અંશે એવો જ અર્થ કહેલો છે. (૩૧)
જ કારાંત ૨ ધાતુઓ :- ૧. પણ હિંસાયામ્ ! હિંસા કરવી. કૂન - તાળ પાતીતિ, તિહાંતિ ગણપાઠથી બન્ પ્રત્યય થયે, તુષા: પનઃ કુહાડો. (૩૨).
૨. ઉગત્ શોઃ | શબ્દ કરવો, જવું. નિતિ | નાવિ પુષિ (૫-૩-૧૨૧) સૂત્રથી " પ્રત્યય થયે, વેળા જે પટકુટી. ઉણાદિમાં નિવૃષી (3. ) સૂત્રથી ત્િ પ્રત્યય આવતાં વિમ્' | પાપ. (૩૩)
રોપણ વ્યાસ
૬. ૌ થવ્યાં રતિ (તિ) હૃત્તિ વિરદિગાં પ્રગાન તિ ફેરષ્ટી / પૃથ્વીને વિષે વિરહીઓનો પ્રાણોને હરે – તે કુટક - એટલે વીંગુચ્છ.
७. वडति गृह्णाति छदीषीति - वडभी । वडति गृह्णाति गर्भमिति वडवा ।
૮. પ્રાતિ પ્રત્યHોડનેતિ પ્રગતિ: / જેનાવડે પાણી (સ્વસ્થાનથી) ભ્રષ્ટ થાય - અર્થાત આગળ જાય તે - પ્રપતિ એટલે નળી.
૯ (ત્તિ છત્તિ ના ખa તિ- જા / એટલે પટકુટી - વસ્ત્રની બનાવેલી કુટી - નાનો
| ન્યાયાઈ કારાંત ૪ ધાતુઓ :- ૧. ડુત પુચ્છપ્રીત્યો . (ગુંથવું, પ્રીતિકરવી.) મોતતિ | ઉણાદિમાં પુનતિ (રૂ૫) સૂત્રથી વિન્ મા પ્રત્યય આવતાં તુ:19 | એટલે કંબલ, શ્રાદ્ધકાળ.
૫૩૮
=