Page Text
________________
શકાય તે નિર્જરામાં વિચારવામાં આવે. આત્મા ઉપર કર્મનો શો પ્રભાવ છે અને તેનાથી આત્મા કેવો પરાધીન બની ગયો વગેરે બાબતોનો વિચાર કરતાં આ ત્રણ ભાવનાઓ ભાવવાની હોય છે. તેનું ચિંતન કરવાનું હોય છે. કર્મ અંગેની જાણકારી જેટલી વધારે હોય તેટલા પ્રમાણમાં આ ત્રણેય ભાવના ઉપર ચિંતન થઈ શકે છે. આસ્રવ, સંવર અને નિર્જરા આ ત્રણેય ભાવનાઓના ચિંતનથી કર્મબંધ ઘણા શિથિલ થઈ જાય છે અને જીવ આગળની યાત્રા માટે ઘણો હળવો થઈ જાય છે.
ઉપરની કર્મવિષયક ત્રણે ભાવનાઓ ભાવતો જીવ ધીમે ધીમે પોતાના સ્વભાવમાં આવવા લાગે છે. આત્માનો મૂળ સ્વભાવ અનંતજ્ઞાન,
અનંતદર્શન અને અનંતવીર્ય-ઉત્સાહ અને અનંત આનંદ છે. આમ તો આત્મા અનંતનો સ્વામી છે પણ કર્મના સંગથી તેને પોતાની સંપત્તિની વિસ્મૃતિ થઈ ગઈ છે. આત્માને પોતાના સ્વભાવનું ભાન થઈ જાય કે તરત જ તે કર્મ માત્રને છોડી દેવા તત્પર થઈ જાય છે. આમ, આત્માના સ્વભાવ વિશેનું ચિંતન તે ધર્મ ભાવના છે.
ધર્મ શબ્દનો વાસ્તવિક અર્થ સ્વભાવ છે. વસ્તુનો સ્વભાવ તે જ તેનો ધર્મ. આત્માનો મૂળ સ્વભાવ તે આત્માનો ધર્મ છે પણ કર્મના સંગમાં આત્મા પોતાના સ્વભાવથી - ધર્મથી સ્મૃત થઈ ગયો છે. કર્મનો સંગ છૂટી જતાં આત્મા આપોઆપ પોતાના સ્વભાવમાં આવી જાય છે. આમ ધર્મ ભાવનામાં આત્માના સ્વભાવનું ચિંતન થાય છે. જીવ પોતાના મૂળ સ્વભાવથી વિપરીત ભાવમાં ભ્રમણ કરે તો તે વિભાવમાં રમે છે તેમ કહેવાય. જાગેલા જીવનું લક્ષ્ય, વિભાવોને છોડી દઈ પોતાના સ્વભાવમાં આવી જવાનું છે. જૈન ધર્મની આ એક ગહન વાત છે કે જીવે કંઈ નવું પ્રાપ્ત કરવાનું નથી. આત્મા અનંતનો સ્વામી છે પણ કર્મથી તે દબાઈ ગયો છે તેથી તેની શક્તિ કુંઠિત થઈ ગઈ છે. મૂળ વાત છે જીવના ઊઘડવાની - વિભાવોને હટાવાની. વાદળાં ખસી જાય એટલે સૂર્ય પૂર્ણ રીતે પ્રકાશી ઊઠે છે તેમ વિભાવો ખસી જતાં જીવનો ઉધાડ થાય છે. અને આત્માનાં અજવાળાં પથરાઈ જાય છે.
ધર્મભાવના પછી છેલ્લે ‘બોધિ' ભાવના આવે છે. બોધિ એટલે બોધ. બોધ એટલે સંસારમાં શું મેળવવા જેવું છે અને શું છોડવા જેવું
૬
જૈન ધર્મનું હાર્દ
| SR No. | 005714 |
| Book Title | Jain Dharmnu Hard |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandrahas Trivedi |
| Publisher | Gurjar Agency |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 130 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |