________________
પારિભાષિક શબ્દ લેગ્યા છે. આધ્યાત્મિક જગતમાં વેશ્યાનું ઘણું મહત્ત્વ છે. કારણ કે તે જીવને પોતાનો સીધો જ પરિચય કરાવે છે. જીવ જાગ્રત હોય તો પોતાની ભાવછાયાને ઓળખીને, તેને બદલીને સારી બનાવવા કોશિશ કરી શકે. ભાવો પ્રમાણે છાયાના રંગો બદલાય છે તો તેથી ઊલટું પણ સાચું છે કે છાયા બદલાય તો ભાવ બદલાય. ધ્યાન દ્વારા છાયા બદલી શકાય. જીવ અનુપ્રેક્ષા કરીને પણ પોતાની છાયા બદલી શકે છે. આપણી ભાવછાયાને ઓળખવાનું જેટલું જરૂરી છે તેટલું જ અન્યની ભાવછાયાને જાણવાનું જરૂરી છે. સમસ્ત સંસાર, સંક્રમણનો સંસાર છે. આપણે કયારેય એકલા રહી શકતા નથી. અન્ય સાથેના સંબંધોની વચ્ચે આપણે જીવીએ છીએ. જો આપણે અન્યની ભાવછાયાને ઓળખતાં શીખી જઈએ તો આપણે આપણા સંબંધોમાં ફેરફાર કરી શકીએ. મલિન ભાવછાયાવાળાથી દૂર રહીએ કે સાવધ રહીએ. શુભ ભાવછાયા આધ્યાત્મિક જગતમાં તેમજ વ્યવહાર જગતમાં પણ ઘણી માર્ગદર્શક બની રહે છે.
જે માણસની અંતરશુદ્ધિ થયેલી હોય છે તે તો સરળતાથી ભાવછાયાને વર્તી શકે છે. માણસનાં બાહ્ય લક્ષણો ઉપરથી પણ તેની ભાવછાયાનો અંદાજ કાઢી શકાય છે. ધર્મ ઉપર જેને શ્રદ્ધા ન હોય, દિલમાં દયા-માયા જેવું કંઈ ન હોય, સ્વભાવ દુષ્ટ અને ઘાતકી હોય તો સમજવું કે માણસમાં કૃષ્ણ કે કાળી લેશ્યા પ્રવર્તે છે. ઘોર અજ્ઞાન, બુદ્ધિહીનતા, આળસ અને વિષયોની લોલુપતા નીલ એટલે ગાઢા ભૂરા રંગની લેગ્યાનાં લક્ષણો છે. ક્લદીથી ગુસ્સો આવી જાય, બીજાની નિંદામાં રસ પડે, અન્યનો દોષ જોવાની વૃત્તિ, અતિશોકાકુલ બની જવું, અત્યંત ભયભીત થઈ જવું ઇત્યાદિ કપોત એટલે કે કબૂતરના રંગ જેવી લેશ્યાનાં લક્ષણો છે. સામાન્ય રીતે મોટા ભાગના લોકો આ ત્રણેય લેશ્યાઓ વચ્ચે ઝોલાં ખાતા હોય છે. માણસ સતત એક જ લેગ્યામાં નથી રહેતો. વેશ્યા પણ ભાવની ચઢઊતર સાથે બદલાતી રહે છે. મનુષ્યને મન અને બુદ્ધિ મળેલાં છે. તેણે વિચાર કરીને આ ત્રણેય લેશ્યાઓની ઉપર ઊઠવાનું છે અને આગળ વધવાનું છે. તે માટે હવે આપણે આગળની ત્રણ વેશ્યાઓનાં લક્ષણો જોઈએ. જૈન ધર્મનું હાર્દ