________________
પાપ ધોતાં હશે કે નહીં તે વાતને અલગ રાખીએ તો પણ તે સમયે મનુષ્યના દિલમાં જે ભાવધારા ઊછળે છે તેમાં તો તેનાં પાપને દૂર કરવાની તાકાત હોય જ છે. પાપ દૂર કરવાની વાત એ મનમાં પડેલા શલ્યને દૂર કરવાની વાત છે.
આ સદીના પ્રખર મનોવિજ્ઞાની સિગમન્ડ ફૉઈડ પણ આવી જ વાત જુદી ઢંગથી કરી છે. તેમણે એ વાતનું પ્રતિપાદન કર્યું કે મનુષ્યના અચેતન મનમાં પડેલ વિચાર કે સંસ્કારની મનુષ્યનાં વાણી કે વર્તન ઉપર અસર થયા વિના રહેતી નથી. તેથી મનુષ્યને સ્વસ્થ કરવો હોય તો તેના મનની અંદર અને ખાસ તો અચેતન મનની અંદર પડેલી વાતને પકડીને તેનું નિરસન કરવું જોઈએ. આ માટે તેમણે વિવિધ પ્રક્રિયાઓની નિષ્પત્તિ કરી હતી. આમ શલ્યચિકિત્સાનું મહત્ત્વ વર્તમાન જીવનવ્યવસ્થામાં પણ હવે સ્વીકારાયું છે. તબીબી ક્ષેત્રે તો તેને સારી એવી માન્યતા અને મોભો મળ્યાં છે.
અધ્યાત્મના માર્ગ ઉપર આગળ વધવા માટે નિઃશલ્ય થવાની વાત પૂર્વશરત છે તો સંસારવ્યવહારમાં સુખ અને શાંતિની ઉપલબ્ધિ માટે 'પણ શલ્ય વિહોણા થવાની બાબત ખૂબ મહત્ત્વની બની રહી છે.
જૈન ધર્મનું હાર્દ
