________________
૬૭
ચેત્રીસ અતિશય શને, એના પછી દેવકૃત છને, પછી કર્મક્ષયજ એકને, ત્યાર પછી દેવકૃત આઠને અને એના પછી કર્મક્ષયજ ચોદને ઉલ્લેખ છે. આ બાબત હું નીચે મુજબ દર્શાવું છું -
દે. ૧, સ. ૨-૫, દે. -૧૧, ક. ૧૨, દે. ૧૩-ર૦ અને ક. ૨૧-૩૪.
આ ઉપરથી જોઈ શકાશે કે દેવકૃત અતિશયે ત્રણ કટકે અને કર્મક્ષયજ બે કટકે દર્શાવાયા છે. આ ક્રમ અન્ય ક્રમો સાથે સરખાવતાં નીચે મુજબના પ્રશ્ન ફુરે છે -
(૧) સમવાયમાં અપાયેલે કમ સહેતુક છે કે નિહેતુક?
(૨) જે સહેતુક હેય તે સહજ, કર્મક્ષયજ અને દેવકૃત એમ વર્ગને અનુસરતે જે ક્રમ અન્ય ગ્રંથમાં છે અને જે સ્વાભાવિક અને યુક્તિયુક્ત જણાય છે તેને જાતે કરી ઉપર્યુક્ત વિલક્ષણ ક્રમ રાખવાનું શું કારણ છે? - સમીક્ષા-નખાદિની અવસ્થિતતા એ દેવકૃત અતિશય કેમ કહેવાય? આને ઉત્તર વીતરાગસ્તોત્ર (પ્ર. ૪, પ્લે. ૭)નું પ્રભાનન્દસૂરિકૃત વિવરણ નામે દુર્ગપદપ્રકાશ (પત્ર ૩૩) નીચે મુજબ પૂરો પાડે છે :
| તીર્થંકર દીક્ષા લે તે સમયે ઈન્દ્ર વજ વડે કેશ, નખ ઈત્યાદિની વધવાની શક્તિને હણી નાંખે છે. આમ આ દેવનું કૂથ હેઈ આ અતિશયને “દેવકૃત” કહેવામાં કઈ વાંધો નથી.
ભામંડળ એ દેવનું કૃત્ય છે તે એ અતિશયને દેવકૃત ન ગણતાં કર્મક્ષયજ કહેવાનું શું કારણ છે ? આ પ્રશ્ન આ
