________________
[૩]
આઠ પ્રાતિહાર્યો પ્રસ્તાવ–આ દુનિયાના તમામ પદાર્થોને–ચેતન તેમજ અચેતનને સામાન્ય અને વિશેષ એમ ઉભય કટિમાં અંતર્ભાવ કરી શકાય તેમ છે. આ પૈકી સામાન્ય ચેતનવંતા પ્રાણીઓને આપણે સામાન્ય જીવ ગણું શકીએ અને વિશિષ્ટ ચેતનવંતા પ્રાણીઓને વિશિષ્ટ છવ ગણી શકીએ. આ વિશિષ્ટ કેટિના જીમાં પાંચ પરમેષ્ઠીઓનું સ્થાન ઘણું ઊંચું છે અને તેમાં પણ અપેક્ષાનુસાર દેવાધિદેવ ગણાતા તીર્થકરનું સ્થાન સર્વોત્તમ છે. તીર્થકર એ એક અસાધારણ વિભૂતિ છે એટલે કે એ દેવાધિદેવ આંતરિક તેમ જ બાહો વિભૂતિ વડે વિભૂષિત છે. આમાંની કેટલીક અને એના જેવી જણાતી બાહ્ય વિભૂતિ ક્વચિત્ અન્યત્ર પણ સંભવી શકે છે પરંતુ આંતરિક વિભૂતિ
૧. વિનયપિટકના મહાવગમાં “ઉરુવેલામાં ચમત્કાર પ્રદર્શન એ શીર્ષક હેઠળ ૧૫ પ્રાતિહાર્યોને નિર્દેશ કરાયો છે. એ પિટકના શ્રીયુત રાહુલ સાંકૃત્યાયને કરેલા અનુવાદના ૮૯ભા પૃષ્ઠમાં ચમત્કાર = અહિ-પ્રાતિહાર્ય એમ સૂચવાયું છે.
૨. સરખાવો દિગંબર આચાર્ય સમન્તભકૃત આપ્તમીમાંસાનું નિમ્નલિખિત આદ્ય પદ્ય કે જે મલયગિરિસરિએ નન્દીસત્ત (સુર ૪૦)ની ટીકા (પત્ર ૧૯૩)માં “તથા રાઠુ સ્વયમ્ એવા ઉલલેખપૂર્વક ઉદ્ધત કર્યું છે :
[ અનુસંધાન માટે જુઓ પૃ. ૨૦
