________________
જ્ઞાતપુત્ર શ્રમણ ભગવાન મહાવીર
વિશેષમાં રાજગૃહને ‘ગિરિત્રજ' કહે છે કેમકે એની આસપાસ પાંડવ, ગિઝકૂટ (ગ્રાફૂટ), વૈભાર, ઋષિષગિર, અને વૈપુલ એ પાંચ પર્વતે આવેવા છે. મહાભારત (૨–૨૧–૨)માં આ પાંચ પર્વતાનાં નામ નીચે મુજબ છે ઃ—
વૈભાર, વારાહ, વૃષભ, ઋષિગિરિ અને ચૈત્યક.
આ રાજગૃહ એના ઝરાઓ માટે સુવિખ્યાત છે. જીએ કલ્પના ભાસની ગા. ૩૪૨ની વૃત્તિ (ખંડ ૪, પૃ૦ ૯૫૯):
૧૪૦
નાલંદા રાજગૃહની ઈશાન કાણુમાં હતું. બોદ્ધ ગ્રંથોમાં નાલંદા' રાજગૃડથી એક ચેાજન દૂર હૈાવાના ઉલ્લેખ છે. ‘પટણા’ જિલ્લામાં આવેલા રાજિગરથી સાત માઈલ દૂર વાયવ્ય . કાણમાં આવેલું ખરગાંવ (Bargaon) તે ‘રાજગૃહ' હેાવાનું મનાય છે. (૯) વૈશાલી * ભ૦ મ૦ (પૃ૦ ૩૮૯-૩૯૦)માં કહ્યું છે કે મહાવીરસ્વામીના સમયમાં વિદેહ’દેશની રાજધાની જે વૈશાલી' હતો તે ‘મુજ' જિલ્લાનું ‘એસાઢપટ્ટી' ગામ છે અને નકશા પ્રમાણે વૈશાલી ચંપાના વાયવ્ય કાણુમાં સાડાબાર માઇલને અતરે અને રાજગૃડુથી આશરે ઉત્તરમાં સત્તર માઇલ દૂર છે.
L A I (૩૦ ૩૫૪)માં કહ્યું છે કે અખપાલી ગણિકાએ વૈશાલીને સમૃદ્ધ બનાવવામાં મેટા ફાળે આપ્યા હતા. વિશેષમાં વૈશાલી એ ‘બિહાર' પ્રાંતમાંના ‘મુજફ્ફર' જિલ્લામાં આવેલું અસહ (Basarah) છે.
