________________
મહાવીરસ્વામીના “ત્રિદંડી” તરીકેના સાત ભ
શ્રમણ ભગવાન મહાવીરસ્વામીન મુખ્ય ૨૭ ભ ગણવાય છે. તેમાં નયસાર એ એમનો પ્રથમ ભવ છે અને એ ભવમાં એમને સમ્યકૃત્વની પ્રાપ્તિ થઈ હોઈ એ ભવ ગણનાપાત્ર છે. એમને બીજે ભવ “સૌધર્મદેવકમાં દેવ તરીકે છે. એમને ત્રીજે ભવ મરીચિ તરીકે છે. એ ભવમાં જૈન શ્રમણત્વ સ્વીકાર્યા બાદ એની ટક્કરતાને પહોંચી વળાતું નથી એમ જણાતાં એઓ “ત્રિદંડી' બન્યા. આ સંબંધમાં “કલિકાલસર્વજ્ઞ” હેમચન્દ્રસૂરિએ ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરુષચરિત્ર (પર્વ ૧૦, સર્ગ ૧, લો. ૩૬-૪ર)માં નીચે મુજબનું કથન કર્યું છે -
(૧) શ્રમ (મને દંડ, કાયદંડ અને વચનદંડ એમ) ત્રણ દંડેથી વિરમેલા છે જ્યારે હું તે એ દંડેથી જિતાયેલે છું વાતે મારું લાંછન “ત્રિદંડી” હે.
(૨) એ શ્રમણે કેશને લેચ કરવા વડ મુંડ છે તે હું સુર યાને અસ્ત્રા વડે મુંડ બનું અને શિખા ધારણ કરું.
(૩) એ મહાવ્રતધારી છે તે હું અણુવ્રતધારી બનું.
(૪) એ મુનિએ નિકિચન યાને પરિગ્રહુથી રહિત છે તે હું મુદ્રિકા વગેરે રાખું. . (૫) એઓ મેહથી રહિત છે જ્યારે હું તે મેહથી આચ્છાદિત છું વાસ્તુ છત્ર રાખું.
