Page Text
________________
૭૮ • દાર્શનિક ચિંતન ઉપાસકોએ પોતાના માન્ય ઉપદેશોનો અર્થ તો સાચવી રાખ્યો. એનાં કારણોમાં એક એ પણ ખરું કે સંતના ઉપદેશો ચાલુ જીવનને વધારે સ્પર્શતા હતા, અને નૈતિક તેમ જ આધ્યાત્મિક જીવનની સીધી પ્રેરણા આપતા હતા. તેથી, પાઠ કે વચનમાં એકતા ન હોય તોય તેઓ તેનો ભાવ સમજી લેતા. અને તેથી તેનો અર્થ તેમને યથાશક્તિ જ્ઞાત રહેતો.
આપણે ટૂંકમાં જોયું કે વૈદિક પાઠ વધારેમાં વધારે શુદ્ધ અને એકરૂપ સચવાયેલ મળે છે, ત્યારે પ્રાચીન સંતવચનો મધ્યકાલીન કે અર્વાચીન સંતોનાં વચનોની જેમ એટલા પ્રમાણમાં, શુદ્ધ પાઠવાળાં નથી મળતાં. પણ સાથે જ વૈદિક મંત્રો ઉપર અનાદિવ-અપૌરુષેયત્વની છાપ પડવાને કારણે અને તેના પાઠમાત્રમાં પુણ્ય મનાવાને કારણે તે મૂળ અર્થથી અત થઈ ગયા અને પાછળથી તેના અર્થો માટે જે જે પ્રયત્નો થયા, અને હજી થાય છે, તે એક યા બીજી રીતે અધૂરા જ દેખાય છે.
શબ્દનિત્યત્વ અને તેના બચાવમાં ઉપસ્થિત થયેલ સ્ફોટવાદ, એના સમર્થનમાં મીમાંસકો અને વૈયાકરણોની તીક્ષ્ણ બુદ્ધિ એટલી બધી ખરચાઈ છે કે તે જોઈ કોઈને એમ વિચાર આવે ખરો કે તેમણે આવા કાલ્પનિક વાદોના પુરસ્કાર અને સમર્થનમાં જે બુદ્ધિપાટવ દાખવ્યું છે, તે તેમણે વૈદિક મંત્રોના પરંપરાગત અર્થ સાચવવામાં દાખવ્યું હોત તો એમનો પુરુષાર્થ વધારે દીપી આવત. ગમે તેમ હો, પણ અહીં તો મુખ્ય પ્રસ્તુત એટલું જ છે કે ધર્મપરંપરામાં શાસ્ત્રીય પ્રામાણ્ય અને શ્રેષ્ઠત્વનો જે પ્રશ્ન ઊભો થયેલો તેને લીધે ક્રમે ક્રમે તત્ત્વજ્ઞાનની પરંપરામાં શબ્દની નિત્યતા અને તેના સમર્થક સ્ફોટવાદે અગત્યનું સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું છે અને એ એક તાત્વિક સિદ્ધાંત મનાતો થઈ ગયો છે. ૩. ઈશ્વરરચિત હોવાથી વેદોનું પ્રામાણ્યઃ “
શબ્દની નિત્યતા અને એનો સમર્થક ફોટવાદ એ બન્ને પાછળ વિદ્વાનોનું પ્રચંડ બુદ્ધિબળ તો હતું, પણ એમાં ખામી હતી તે તો અનુભવની. અનુભવ વિનાની કલ્પનાઓ બુદ્ધિને આંજે ખરી, પણ છેવટે તે વિચારકને લાંબો વખત આકર્ષી કે જીતી ન શકે. બન્યું એમ કે વેદપ્રામાણ્યના જ સમર્થકોમાં એક એવો વર્ગ ઊભો થયો કે તે વેદોને પ્રમાણ માનતો, પણ તેને શબ્દનિત્યતા અને સ્ફોટવાદ યુક્તિસંગત ન લાગ્યાં. એને વેદનું પ્રામાણ્ય તો સાચવવું હતું, અને સાથે સાથે મીમાંસકો તેમ જ વૈયાકરણોના શબ્દનિત્યત્વ
| SR No. | 005710 |
| Book Title | Darshanik Chintan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sukhlal Sanghavi |
| Publisher | Gurjar Granthratna Karyalay |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 272 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |