Page Text
________________
૨૩૬ • દાર્શનિક ચિંતન શ્રવણશક્તિનો એક વિકાસ છે.
અહીં સુધી જે વાત કહી તે તો મુખ્યપણે બોલનાર અન્ય અને સાંભળનાર અન્ય, એ મર્યાદાને ધ્યાનમાં રાખી કરી છે. પરંતુ આ સિવાય પણ બીજી રીતે મનની અતીન્દ્રિય શ્રવણશક્તિનો વિચાર જાણવા જેવો છે.
આપણે એ તો અનુભવથી જાણીએ છીએ કે આપણામાં કોઈ એવી ચેતના છે કે જેના દ્વારા આપણું સમગ્ર જ્ઞાનતંત્ર ચાલે છે. આવી ચેતના યા ચૈતન્યશક્તિના અતિસ્વચ્છ દર્પણમાં કેટલાકને અણધારી રીતે જ કાંઈક અપૂર્વ સૂઝી આવ્યાનું પ્રતિબિંબ પડે છે. એ પ્રતિબિંબ માત્ર એ વ્યક્તિ પૂરતું છે. તે વ્યક્તિના મન સિવાય એ પ્રતિબિંબનો ખ્યાલ કોઈને હોતો નથી. પણ તે વ્યક્તિ પોતે એ પોતાની સૂઝના પ્રાથમિક સ્કુરણને સાક્ષાત્ અને અસંદિગ્ધપણે જોઈ શકે છે.
આવા મનોગત પ્રતિબિંબ-દર્શન પછી તે વ્યક્તિ એને કેવી રીતે અન્યગમ્ય કરવું, એના મંથનમાં પડે છે. આવું મંથન એને પોતાના એ દર્શન અને એને વ્યક્ત કરી શકે એવાં સાધનોનો સુસંવાદ ગોઠવવા માટે પ્રેરે છે. ચિત્ર, શિલ્પ, સ્થાપત્ય, સંગીત આદિ કળાનો નિષ્ણાત હોય કે ગેલીલીઓ,
ન્યૂટન અગર આઈનસ્ટાઈન જેવો વૈજ્ઞાનિક હોય કે મહાવીર, બુદ્ધ અગર યાજ્ઞવક્ય આદિ જેવો તત્ત્વજ્ઞ હોય, તે પોતાના માધ્યમ દ્વારા એવા દર્શનને સાકાર કરે છે. જ્યારે કોઈ કવિ કે તત્ત્વજ્ઞ પોતાના મનોગત દર્શનને ભાષાના માધ્યમ દ્વારા સાકાર કરવા મથે છે, ત્યારે એના મનમાં વિચાર અને ભાષા બન્નેનું સુસંવાદી રસાયન તૈયાર થાય છે.
આ તૈયાર થતું રસાયન એ અંતર્જલ્પ છે, અર્થાત્ મનની અંદરની વાણી છે. હજી સુધી આ વાણી માત્ર એ વ્યક્તિના મનમાં જ લહેરાતી હોય છે. પણ એ વ્યક્તિ એ લહેરાતી વાણીને ઈતર શ્રોતાગમ્ય કરવા પ્રયત્ન કરે છે. જ્યારે એ પોતાનો પક્વ વિચાર વૈખરી દ્વારા શ્રોતાઓને કર્ણગમ્ય કરે છે, ત્યારે એના મૂળમાં પેદા થયેલ મનોગત અતીન્દ્રિય દર્શન અને વિચારનો વ્યાપાર, એ શ્રોતાઓને પણ ગમ્ય બને છે.
આ રીતે જેમ મન બીજાઓના મનમાં પેદા થયેલ અતીન્દ્રિય વિચારોને ભાષા સાંભળી જાણી શકે છે, તેમ પોતાના અતીન્દ્રિય દર્શન એ વિચારવ્યાપારને પણ બીજાઓને ગમ્ય બને એ રીતે રજૂ કરી શકે છે. આ દૃષ્ટિએ જોતાં મનની શક્તિનો પ્રદેશ કેટલો વિશાળ અને કેવો સૂક્ષ્મ છે એનો કાંઈક ખ્યાલ આવે છે. પોતાના જ મનમાં પેદા થયેલ અને બીજાને ગમ્ય નહીં
| SR No. | 005710 |
| Book Title | Darshanik Chintan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sukhlal Sanghavi |
| Publisher | Gurjar Granthratna Karyalay |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 272 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |