________________
૧૭. આદિમંગળ
આ સમેલન છે લેખકોનું. લેખક એટલે લખનાર અને લખાવનાર નિવૃતિ નૈવત તિ જોવઃ | આજે મોટે ભાગે લખનાર અને લખાવનાર બને અભિન્ન દેખાય છે. અપવાદ છે ત્યાં જ લખનાર એક અને લખાવનાર
બીજો .
વ્યાસ અને ગણેશની વાર્તા જાણીતી છે. વ્યાસ લખાવનાર છે અને ગમેશ લખનાર. આજનો લેખક વ્યાસ પણ છે એ ગણેશ પણ છે. વ્યાસ અને ગણેશની વાત મહાભારતમાં છે ખરી, પણ તે ક્ષેપક ગણાય છે. ક્ષેપક હોય કે ન હોય, પણ તેનું રહસ્ય જેવું તેવું નથી. એ વાર્તા ત્રણે કાળના લેખકોનું પ્રતીકમાત્ર છે. જેણે એ કથા ઉપજાવી તે લેખક શબ્દના બંને અર્થોનું રહસ્ય પામેલો છે. કથા કહે કે વ્યાસે બધાં શાસ્ત્રોનો અર્થ સારે એવું ભારત વિચારમાં અને કલ્પનામાં પ્રથિત કર્યું ત્યારે આગળ એના અધ્યયનની પરંપરા કેમ ચાલુ રહે એ વિશે ચિન્તા થઈ. બ્રહ્માએ વ્યાસને કહ્યું કે ગણેશને સ્મરો. તે ઉપસ્થિત થઈ તમારું લેખન કાર્ય કરશે. સ્મરણ કરતાંવેંત ગણપતિ ઉપસ્થિત થયા અને વ્યાસે તેમને કહ્યું કે મેં જે મહાભારત મનથી કહ્યું છે તેને હું કહેતો જાઉં અને તમે લખો. ગણપતિએ હા તો પાડી, પણ શરત મૂકી કે લખતા મારી લેખણ એક ક્ષણમાત્ર પણ ન થોભે તો જ હું લખું. વ્યાસે એ શરત કબૂલ કરતાં આદેશ કર્યો કે હું જે લખાવું તે લખો, પણ ક્યાંય વણસમયે ન લખવું, અને લેખનકાર્ય ચાલ્યું.'
વ્યાસ કોણ હતા, કેવા હતા અને ક્યાં હતા? ગણેશ પણ કેવા, કોણ
१. एवमाभाष्य तं ब्रह्मा जगाम स्वं निवेशनम् I७४॥
ततः सस्मार हेरम्ब व्यासः सत्यवतीसुतः । स्मृतमात्रो गणेशानो भक्तचिन्तितपूरकः ॥१५॥ तत्राऽऽजगाम विघ्नेशो वेदव्यासो यतः स्थितः । पूजितचोपविष्टच व्यासेनोक्तः सदाऽनघ ॥६॥
