Page Text
________________
માનવતાના પાયા, એનું મૂલ્યાંકન અને જીવનમાં એનો વિનિયોગ - ૧૯૯ તેથી જ તૈત્તિરીય ઉપનિષદમાં વિજ્ઞાન અને આનંદને મન પછી મૂકેલ છે. અને તે એટલા માટે કે મન જો ખૂલે-બહિર્મન પછી અંતરમન સહેજ પણ ખૂલે–તો એમાં વિજ્ઞાન એટલે પ્રજ્ઞાન, અલૌકિક વસ્તુ, દેશકાલાતીત વસ્તુ, જેમાં ભૌતિકતાનો સંબંધ નથી એવી વસ્તુનું ભાન થાય છે. અથવા એ બધું મળીને પરમાત્મા કહો કે બ્રહ્મ કહો, એનું ભાન થાય છે. અને એ જ મહત્ત્વની વસ્તુ છે. એ પ્રજ્ઞાન છે. અને જયારે એવું થાય છે, ત્યારે એ માણસને જ કોઈ જાતના દુઃખનો, આઘાતનો સ્પર્શ નથી થતો. દુનિયામાં તો દુઃખ અને સુખના પ્રવાહો ચાલ્યા જ કરે છે, પણ એ પ્રવાહો એ માણસની વૃત્તિને સ્પર્શતા નથી. આ ભૂમિકા એ છેલ્લી આનંદની ભૂમિકા. એટલે વિજ્ઞાન અને આનંદ, એ અંતરમન, જે મનનો અંદરનો ભાગ છે, એ દ્વારા પ્રગટ થાય છે. અને બહિર્મન દ્વારા રચાયેલી આખી ભૌતિક સૃષ્ટિ જીવવા લાયક બને છે. ઈશ્વરની સૃષ્ટિ એ એક વસ્તુ છે, અને માનવકૃત સૃષ્ટિ એ બીજી વસ્તુ છે. ઈશ્વરની સૃષ્ટિને આપણે જુદી પારખી શકીએઃ પૃથ્વી, પાણી, તેજ, સૂર્ય, ચંદ્ર, એ બધું ઈશ્વરકૃત છે. કદાચ કોઈ એને એ રીતે ન પણ માને, તો પણ મનુષ્યની સૃષ્ટિ તો નિશ્ચિત છે.
માનવે શું શું કર્યું? અને તે કોની કઈ શક્તિથી? તો એણે એ બહિર્મનની શક્તિઓથી કર્યું. એણે સારું કર્યું કે નરસું, અંદરઅંદર ખુવારી પણ મેળવી; એણે ખેતી પણ કરી અને ખેતીને ઉજાડી પણ ખરી; એણે મકાનો બાંધ્યાં પણ ખરાં અને મકાનોનો ધ્વંસ પણ કર્યો. પણ એ બહિર્મન મારફત. પણ જ્યારે અંતરમન વિકસે છે, ત્યારે એ આખી માનવકૃત સૃષ્ટિ જુદી બની જાય છે. અને એ માટે જ કહ્યું છે કે માનવતાના પાયામાં મનની જે આંતરિક શક્તિ છે, એ જે મુખ્ય પાયો છે. એ પાયો જો હોય તો બહિર્મનનો પાયો–બહિર્મન દ્વારા થયેલી સૃષ્ટિ–તે સુસ્થિર છે. નહીં તો એ ડામાડોળ જ રહેવાની. ' ' એથી જ જયારે રશિયાના વડા પ્રધાન કુશોવ અમેરિકા જવા લાગ્યો ત્યારે વિલાયતના કોઈ છાપાએ એવી મતલબનું કહેલું કે આ બધી શક્તિઓવૈજ્ઞાનિક શક્તિઓને લીધે, વૈજ્ઞાનિક સંપત્તિને લીધે બે દેશો વચ્ચે હરીફાઈ ચાલુ છે અને બન્ને આગેવાનો એકબીજાને મળે છે, એ બધું તો સારું છે. પણ એણે એક વાત કહી તે એ કહી કે, એ બેયની જેટલી શક્તિ વિજ્ઞાન દ્વારા અને શસ સરંજામ દ્વારા છે, અથવા બીજી સંપત્તિની જેટલી શક્તિ છે, એ કરતા જો બન્નેના અંતરમાં કાંઈક જુદી જાતની શક્તિ સંચરે, તો એ બન્નેના મળવાથી એમનું, એ બે દેશોનું અને એમની સાથે આખા વિશ્વનું ભલું થશે.
| SR No. | 005710 |
| Book Title | Darshanik Chintan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sukhlal Sanghavi |
| Publisher | Gurjar Granthratna Karyalay |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 272 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |