________________
સાંપ્રદાયિકતા અને તેના પુરાવાઓનું દિગ્દર્શન • ૧૧૫ ઊભા ઊભા પીવું, અન્યની નજર ન પડે તેમ પ્રિય અપ્રિય વસ્તુને સમાન ગણી વાપરવી એમ નિયમો અને દીક્ષા આપી. શુક્ર સ્વર્ગે ચાલ્યો ગયો. ત્યાં જઈ તેણે બધી હકીક્ત દેવોને કહી એટલે દેવો નર્મદા તટે આવ્યા. પ્રફ્લાદ વિનાના દૈત્યોને જોઈ સંતુષ્ટ થઈ ઈન્દ્ર નમુચિ આદિ દૈત્યોને કહ્યું- હે દૈત્યો! પહેલાં તમે સ્વર્ગમાં રાજ્ય કર્યું. હવે આ નગ્નમુડી કમંડલુયુક્ત વેદલીપક વ્રત કેમ શરૂ કર્યું છે? ઉત્તરમાં દૈત્યોએ કહ્યું હવે અમે અસુરપણું છોડી
ઋષિધર્મ સ્વીકાર્યો છે, દરેક પ્રાણીને ધર્મવૃદ્ધિકારક તત્ત્વ કહીએ છીએ. જા તું નિર્ભય થઈ સ્વર્ગમાં રાજય કર. એ સાંભળી ઈન્દ્ર સ્વર્ગમાં ગયો. (આનંદાશ્રમ ભા. ૩ અ. ૧૩ પૃ. ૮૨૭)
જેમ લોકો ચંડાળની સામે જોતા નથી તેમ અવૈષ્ણવ બ્રાહ્મણની સામે ન જોવું. કોઈ વૈષ્ણવ હોય પછી ભલે તે વર્ણબાહ્ય હોય તો પણ એના વડે સંસાર પવિત્ર થાય છે. (અ ૨૪૫ શ્લો. ૩૪ તથા અ. ૨૫૨ શ્લો. પર) જે બાહ્મણે ચક્રની છાપ લીધી નથી તેનો સંગ દૂરથી પરિહરવો.
(અ. ૨પર શ્લો. ૫૧) - દિલીપ-આપે જે જીવ અને પરે વગેરેનું સ્વરૂપ કહ્યું, સ્વર્ગ તથા મોક્ષનું સ્વરૂપ તથા તેનાં સાધન કહ્યાં તે બધું હું સમજયો. પણ તે ગુરો ! મારા મનમાં એક શંકા છે અને તે એ કે બ્રહ્મા અને રુદ્ર મહાભાગવત છતાંય : આવા ગહિત રૂપને કેમ પામ્યા?
- વસિષ્ઠ–રાજન્ ! તમારી શંકાનું નિરાકરણ આ પ્રમાણે છે. મંદિર પર્વત ઉપર સ્વાયંભુવ મનુના દીર્ધ સત્ર પ્રસંગે શાસપંડિત અનેક છષિઓ ભેગા થયા. તે વખતે દેવતત્ત્વના સ્વરૂપ વિશે તે ઋષિઓએ ચર્ચા કરતાં એવો પ્રશ્ન કર્યો કે બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને મહેશ એ ત્રણમાં કયો દેવ અવ્યય, પરમાત્મા અને સનાતન છે? એમાંના કેટલાક ઋષિઓએ રુદ્રને મહાનમાં મહાન દેવ કહ્યો. કેટલાકે બ્રહ્માને જ પૂજ્ય કહ્યો. કોઈએ સૂર્યને પૂજ્ય જણાવ્યો અને કોઈએ શ્રીપતિને સનાતન જણાવ્યો.
આવી રીતે એ ઋષિઓ વચ્ચે મોટો વાદવિવાદ થયો. એ છેવટે નિર્ણયને માટે ભૃગુઋષિને કહેવામાં આવ્યું કે હે મુનિસત્તમ ! તમે એ ત્રણે દેવો પાસે જાઓ અને ચોક્કસ કરીને અમને જણાવો કે એ દેવોમાં કયો દેવ ઉત્તમ છે.
પછી ભૃગુઋષિ કૈલાસમાં વાસ કરતા મહાદેવજીને ઘેર સૌથી પ્રથમ ગયા. ત્યાં દ્વારપાળ તરીકે બેઠેલા મહારૌદ્ર નંદિને એ ભૃગુઋષિએ કહ્યું કે તું