________________
કર્મવાદનાં રહસ્યો પરિવર્તન આવે છે તેનાથી દુઃખ, આપત્તિઓ ઈત્યાદિ પ્રત્યેનો અભિગમ બદલાય છે. પરિણામે નવાં કર્મોના ઉપાર્જનમાં તો અવશ્ય લાભ થાય છે; પણ વર્તમાનમાં ઉદયમાં આવી ચૂકેલાં કર્મોની અસર પણ ઓછી વર્તાય છે.
આમ, સારાં અને નરસાં કર્મોના ઉદય વખતે સાવધ રહેવાની જરૂર છે. જેથી આગળની વાત વધારે ન વણસી જાય. જેમ ઊતરતા જ્વર વખતે ખૂબ સાવધાની રાખવાની હોય છે તેમ કર્મના વિપાક વેળાએ પણ ખૂબ સાવધ રહેવાનું હોય છે. કર્મનો વિપાક એટલે કર્મનું જીવ ઉપરથી ખસવું-ઊતરવું. તે સમયે સુખાનુભવ પણ હોય અને દુઃખાનુભવ પણ હોય. જેવાં કર્મ. જો સુખાનુભવ વખતે મત્ત બની જઈએ અને મર્યાદામાં ન રહીએ તો તે સમયે બીજાં અનેક કર્મો જીવ બાંધી લે છે. દુઃખાનુભવ વખતે જો જીવ રડે, કકળે, હાયવરાળ કરે, હવે હું કયારે છૂટીશ, આ બધું કયારે ટળશે – એમ વિચારો કર્યા કરે અને વ્યર્થ દોડધામ કર્યા કરે તો પણ વળી પાછાં અનેક કર્મો બંધાઈ જાય છે. કર્મનો વિપાક ભોગવવાની વેળાએ જીવે ખૂબ સ્વસ્થતા રાખવાની હોય છે. જો તે સમયે જીવ સ્વસ્થ ન રહી શકે અને તેની વૃત્તિઓ અને પ્રવૃત્તિઓને સંભાળી ન શકે તો એવી પરિસ્થિતિ સર્જાય કે જ્યાં જીવ જેટલાં કર્મ છોડે તેનાથી વધારે બાંધે. કર્મનો ભાર ઉતારે ઓછો અને વધારે ઝાઝો. આમ, સંસાર વધતો જાય.
કર્મના વિપાકની વેળા તો ખૂબ સાચવી લેવાની હોય છે. તે સમયે આત્મબળનો સહારો લઈ ખૂબ સ્વસ્થ રહેવાનું હોય છે. તેથી જ્ઞાની પુરુષો કહી ગયા છે કે પુણ્યકર્મનો ઉદય મમતા વિના ભોગવો અને પાપકર્મનો ઉદય સમતાથી ભોગવો. કર્મસિદ્ધાંતનું આ રહસ્ય આપણે જાણતા હોઈએ અને તે પ્રમાણે પુરુષાર્થ કરીએ તો વર્તમાન જીવતાં આવડ્યો એમ ગણાય અને ભાવિ આપત્તિઓમાંથી અવશ્ય બચી જવાય. કર્મ ભોગવવું એ પણ એક કળા છે.
અહીં એક બીજી બાબતનો ઉલ્લેખ કરી લેવા જેવો છે કે જે ઘણાને