________________
કર્મવાદનાં રહસ્યો
કર્મવાદની નિષ્પત્તિ પરિપૂર્ણ બની રહે છે.
આ જગત-વિશ્વ-સંસાર અનાદિ અને અનંત છે. તેની કોઈ આદિ નથી, તેનો કોઈ અંત નથી. તેનું સંચાલન કરનાર કોઈ વિશિષ્ટ વ્યકિત કે ઈશ્વર નથી. છતાંય કર્મના અસ્તિત્વથી આ સંસાર ચાલ્યા કરે છે અને ચાલશે. કર્મની વ્યવસ્થા સ્વયંસંચાલિત છે. કર્મની નોંધણી રાખનાર કોઈ ચિત્રગુપ્ત ઉપર બેઠો નથી અને કર્મના ચોપડા ઉકેલીને ન્યાય કરનાર કોઈ ધર્મરાજા પણ ઉપર બેઠા નથી. ચિત્રગુપ્તનો ચોપડો આપણી અંદર જ લખાય છે અને તેનો ન્યાય પણ આપણી અંદર જ થાય છે. હા, સરળતાથી સમજાવવા માટે આવી વાતો કરવામાં આવી છે એમ માની શકાય પણ તેમના શારીરિક અસ્તિત્વનો સ્વીકાર થઈ શકે તેમ નથી. જીવ-આત્મા પોતાના પુરુષાર્થથી કર્મની ચુંગાલમાંથી બહાર નીકળી જઈ શકે છે અને પોતાના સત્-ચિ અને આનંદ સ્વરૂપનો સાક્ષાત્કાર કરી શકે છે.
જીવ મુકત નથી. તેણે મુકત થવાનું છે. કર્મથી મુક્ત થતાં જ જીવ મુક્ત થઈ જાય છે અને તેનું શુદ્ધ-બુદ્ધ સ્વરૂપ પ્રગટે છે. સંસારના હાર્દમાં કર્મ રહેલું છે અને મોક્ષના હાર્દમાં કર્મનો સદંતર અભાવ રહેલો છે. કર્મમાત્ર દુઃખ છે અને કર્મ વિહીન અવસ્થા કેવળ સુખ-આનંદ છે. તેમાં જ સ્વરૂપ રમણતા છે.
સુખ મેળવવા, શાશ્વત સુખ પામવા આપણે કર્મનો સિદ્ધાંત સમજવો રહ્યો. કર્મની વ્યવસ્થા સમજીને જ આપણે તેનાથી બચી શકીએ. શત્રુની તાકાત સમજીએ તો જ તેનો મુકાબલો થઈ શકે. ધર્મો કહે છે માટે આપણે સક્કર્મો કરવાં એટલી વાત નથી. ધર્મો આમ કેમ કહે છે તે સમજીએ. કારણ કે તેની પાછળ સબળ કારણો છે – વિજ્ઞાન છે. આલોકમાં અને પરલોકમાં સુખી થવા માટે પણ આપણે કર્મને સમજવાં પડશે.
આમ, આપણે અહીં જે કર્મસિદ્ધાંતને આધારે કર્મની વ્યવસ્થાનો વિચાર કરી રહ્યા છીએ તે જગતમાં સૌથી ભિન્ન છે અને વિશિષ્ટ છે. વળી તે સંપૂર્ણ વૈજ્ઞાનિક પણ કરે છે.