________________
કર્મનું અસ્તિત્વ
ન ખમાય. જન્મજાત અસમાનતા-રંગની, રૂપની, સંપત્તિની, બુદ્ધિની, સંજોગોની, સ્વભાવની, વ્યકિતત્વની – માટે કોને જવાબદાર ગણીશું ?
જો ભગવાન જ આપણને જન્મ આપતો હોય તો વ્યક્તિ વ્યક્તિ વચ્ચે આવો વહેરો-આંતરો કેમ રાખે? જો ભગવાન જ વહાંલા-દવલાં કરતો હોય તો પછી માણસ કયાં જઈને ન્યાય માગે? અને આમ ભેદભાવ રાખનારને ભગવાન કહેવાય પણ ખરો? સંસારમાં બે પ્રકારે અસમાનતા જોવા મળે છે. એક છે જન્મજાત અસમાનતા. દેખીતી રીતે વિના વાંકે કે વિના કારણે જન્મ લેનાર શિશુઓ વચ્ચે દેખાવની, સંજોગોની, સંપત્તિની, શરીરરચનાની ઇત્યાદિ જે ભિન્નતા રહે છે તે માટે પૂર્વકર્મ સિવાય આપણે બીજા કોઈ ને જવાબદાર ન ગણી શકીએ. બીજા પ્રકારની અસમાનતા પણ સંસારમાં પ્રવર્તે છે. એક જ પ્રકારનો પુરુષાર્થ બે જણ કરે પણ વધારે સફળ થાય તો બીજાનો પુરુષાર્થ નિષ્ફળ જાય કે તેને ખાસ સફળતા મળે નહીં. એક જણને સહેજમાં કીર્તિ મળે તો બીજાને કેટલીય લાયકાત હોવા છતાંય કોઈ જાણે પણ નહીં. એક જણ કોઈનું કંઈ કામ ન કરે છતાંય બધા તેનો પડ્યો બોલ ઝીલી લે જયારે બીજો તન તોડીને સૌનાં કામ કરતો હોય છતાંય તેની વિનંતીનેય કોઈ ગણકારે નહીં. કોઈને અનેક સુખ-સગવડો વચ્ચે પણ અશાંતિ હોય તો વળી કોઈ સૂકો રોટલા ખાઈને, પાસે આવેલી નદીનું પાણી પીને કિનારે આવેલા ઝાડ નીચે નિરાંતે ઊંઘતો હોય. કોઈને પથરા ખાય તો પણ પચી જાય તો કોઈને માંડ ઘેંશ પચતી હોય અને પાણી જેવી છાશ ઉપર જીવવું પડે છે. કોઈ અગાશીમાંથી પડે તો પણ તેનો વાળ વાંકો ન થાય તો કોઈને સહેજે ઠોકર વાગે, હાડકું ભાંગે અને છ મહિનાનો ખાટલો થાય. કોઈની સ્મૃતિ એટલી તેજ હોય કે એક વાર વાંચેલું તેને યાદ રહી જાય છે તો કોઇને રાત-દિવસ કેટલુંય ગોખે ત્યારે થોડું યાદ રહે. કોઈની પાસે સુખ-સંપત્તિની રેલમછેલ થતી હોય પણ ભોગવાય નહીં ત્યારે બીજા કોઈ પાસે ભોગવવાની તાકાત હોય પણ વસ્તુનો અભાવ હોય. કોઈને એવું હોય કે ભોગવે ઘણું બધું પણ તે તેનો માલિક