________________
કાયાના યોગોનું પ્રવર્તન ન હોત. તો જીવે પ્રથમ કર્મ ક્યારે કર્યું-કેમ કર્યું કે જેથી તેને કર્મ લાગ્યાં અને તેનો સંસાર શરૂ થઈ ગયો. ધર્મ આ વાતનો એટલો જ ઉત્તર આપે છે કે અનાદિકાળથી જીવ કર્મથી બંધાયેલો છે અને તે પુરુષાર્થ કરીને કર્મથી છૂટે તો તેનો સંસાર છૂટે. શ્રદ્ધાથી આ વાત લોકો માની લે છે અને તે વિના છૂટકો નથી, પણ તેથી કંઈ પ્રશ્નનું સમાધાન થતું નથી. પ્રશ્ન ઊભો ને ઊભો જ રહે છે. દરેક ધર્મના મૂળમાં આવા પ્રશ્નો મળી આવે છે અને તેને અતિ પ્રશ્નો કરીને બાજુએ મૂકી દેવામાં આવે છે. જો આ પ્રશ્નનો ઉત્તર મળી જાય તો પછી સંદેહને માટે કોઈ અવકાશ રહે જ નહીં. આવા પ્રશ્નોના જે ઉત્તરો મળે છે તે જે તે ધર્મની ધારણાઓ જેવા લાગે અને બિચારા મનુષ્ય છેવટે કોઈ ધારણાને ખોળે માથું મૂકયા વિના ચાલતું નથી. છેવટે જીવન એક સમાધાન છે. પ્રથમ પગલે કરો કે અંતિમ પગલે કરો. તે વિના છૂટકો જ નથી.
કર્મસાર
