________________
આ ચારેય અનુબંધો વિશે જે ચર્ચા કરી છે તે તેને આધીન થવા માટે નહિ પણ અનુબંધની વાત સમજીને હવે પછી પાપનો અનુબંધ તો આપણને ન જ પડે એટલા સજાગ રહેવા માટે અને તે પ્રમાણે જીવનનો અભિગમ રાખવા માટે કે કેળવવા માટે. ભલે કદાચ સંજોગોવસાત્ આજે પાપકર્મમાં પગ હોય, પણ હૈયુ કૂણું હોય, તેમાં સૌના કલ્યાણનો ભાવ હોય, જીવ પ્રત્યે દયા હોય, રાગ-દ્વેષ ઘણા પાતળા પડી ગયેલા હોય તો આપણને અનુબંધ તો પુણ્યનો જ પડે.
પશુપક્ષીના ભવમાં તો જીવ આવો પુરુષાર્થ કરી શકતો નથી પણ મનુષ્યભવ પામીને આપણે આટલું ન કરીએ તો તો એમ જ કહેવાય કે હાથમાં આવેલી બાજી આપણે હારી ગયા. જીવનમાં કર્મ તો પ્રત્યેક પળે બંધાતાં રહે છે પણ તેનો અનુબંધ પુણ્યનો જ પડે એટલું કરીએ તો પણ ક્યાં? -
કર્મસાર
