Adhyatmamatpariksha Shabdasha Vivechan Part 01

SR No.: 005701
Original Sutra Author: N/A
Author: Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2001
Total Pages: 394
Language: Gujarat
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 48

અધ્યાત્મમતપરીક્ષા
ઉત્થાન :- હવે ‘...થી ...સર્વશ્રેયોમૂતત્વાન્' સુધીના કથનમાં એ બતાવવા માંગે છે કે, જેમ ધર્મોપકરણમાં મૂર્છા નથી તેમ આરંભ પણ નથી, અસંયમ પણ નથી અને પરદ્રવ્યની રતિ પણ નથી.
ગાથા - ૬-૭
2lst :- एवं तद्विषयकर्मप्रक्रमपरिणामलक्षण आरंभोऽपि निरस्तः, कायेऽपि तुल्यत्वात्। “तत्र यत નારંભ' કૃતિ શ્વેત્? અત્રાપિ òિ ન તથા?
૧૯
ટીકાર્ય :- ‘ä' એ રીતે=જે રીતે ધર્મોપકરણમાં મૂર્છા નથી એ રીતે, તદ્વિષયક=વસ્રવિષયક, કર્મપ્રક્રમપરિણામલક્ષણ આરંભ પણ અર્થાત્ ક્રિયાના પ્રારંભને અનુકૂલ પરિણામરૂપ આરંભ પણ, નિરસ્ત જાણવો, કેમ કે કાયામાં પણ તુલ્યપણું છે. ‘તંત્ર’ ત્યાં=કાયામાં, યતના વડે આરંભ નથી એમ કહેશો, તો અહીંયાં=ધર્મોપકરણ વિષયક ક્રિયાના પ્રારભમાં, પણ કેમ તે નથી? અર્થાત્ યતના વડે કરીને આરંભ કેમ નથી? ટીકા :- અત વ શુદ્ધાત્મપËિસનપરિામ7ક્ષળો સંયમોપિ ના
ટીકાર્ય :- ‘અત વ' આથી કરીને જ=યતના વડે કરીને આરંભ નથી, આથી કરીને જ, શુદ્ધાત્મરૂપહિંસનપરિણામલક્ષણ અસંયમ પણ નથી.
ટીકા :- નાપિ પરદ્રવ્યરતિ: શુદ્ધાત્મતત્ત્વવિોધિની, વતનાયા વ સર્વશ્રેયોમૂતત્વાત્ ॥૬॥
ટીકાર્ય :- નાપિ' વળી પરદ્રવ્યની રતિ શુદ્ધાત્મતત્ત્વની વિરોધિની નથી, તેમાં હેતુ કહે છે-યતનાનું સર્વશ્રેયમૂલપણું છે.
ભાવાર્થ ઃ- તાત્પર્ય એ છે કે, સંયમસ્થાનમાં યત્ન કરતો મુનિ સંયમને અનુકૂલ નિર્દોષ વસ્ત્રાદિની ઉપલબ્ધિ=પ્રાપ્તિ, થાય ત્યારે પ્રમોદ પામે છે; કેમ કે સંયમનું પાલન કરવાનો જે તીવ્ર અભિલાષ છે, તેને અનુકૂલ નિર્દોષ સામગ્રી મળવાથી આરાધના સારી રીતે કરી શકાય, તે જાતની બુદ્ધિથી જે આનંદ થાય છે તે પરદ્રવ્યની રતિ છે, કારણ કે વસાદિ વિષયક તે પ્રમોદભાવ છે. આમ છતાં, તે શુદ્ધાત્મતત્ત્વની વિરોધિની નથી, કેમ કે સંયમની પુષ્ટિ થાય તેવા આશયથી શાસ્ત્રાનુસારી યતનાથી ઉપધિનું ગ્રહણ કરેલ છે, તેથી તે યતના સર્વશ્રેયનું કારણ છે=સંયમની વૃદ્ધિ દ્વારા સર્વત્ર ઉદાસીનતારૂપ ઉત્કટ સંયમનું કારણ બને છે. માટે આવી પરદ્રવ્યની રતિ શુદ્ધાત્મતત્ત્વની વિરોધિની નથી; પરંતુ તેના કારણભાવરૂપ છે.॥૬॥
અવતરણિકા :- અથ પરદ્રવ્યરતિમેવ વિસ્ત્ય દૂષતિ
અવતરણિકાર્ય :- ૫૨દ્રવ્યની રતિ શુદ્ધાત્મતત્ત્વની વિરોધિની નથી એમ કહ્યું, ત્યાં પરદ્રવ્યની રતિને જ વિકલ્પ કરીને દૂષિત કરે છે