Page Text
________________
૧૧૦.
. અધ્યાત્મમત પરીક્ષા. . . . . . . . . .ગાથા -૨૫-૨૬ મુનિને આહારમાં ફલની ઇચ્છા માત્રથી કે અનિષ્ટના નિરોધની ઇચ્છામાત્રથી પ્રવૃત્તિ હોય છે. જયારે આ બેમાંથી કોઈપણ રીતે મુનિ આહારમાં પ્રવૃત્તિ કરતો હોય, ત્યારે અતૃષ્ણાનો પરિણામ હોય છે. તેથી અહંકાર અને મમકારની ભાવનારૂપ તૃષ્ણાનું તિરોધાન, આહારગ્રહણની પ્રવૃત્તિકાળમાં વર્તે છે. તે જ રીતે વસ્ત્રમાં પણ સમાન છે.
અહીં ફલેચ્છા માત્રથી કહ્યું તેનો ભાવ એ છે કે, મુનિ અનશનસ્વભાવની ભાવનાથી આત્માને ભાવિત કરીને, અતૃષ્ણાના પરિણામવાળો બને છે. અને જ્યારે તેમને લાગે કે, આ પરિણામની વૃદ્ધિ આહારગ્રહણથી જ થઇ શકે તેમ છે, ત્યારે તે આહારમાં પ્રવૃત્તિ કરે છે. તેથી અનશનસ્વભાવની ભાવનાની વૃદ્ધિરૂપ ફલની ઇચ્છાથી, મુનિની આહારમાં પ્રવૃત્તિ છે.
તે જ રીતે અપરિગ્રહસ્વભાવની ભાવનાની વૃદ્ધિરૂપ ફલેચ્છાથી, મુનિની વસ્ત્રમાં પ્રવૃત્તિ હોય છે.
કવચિત્ તે ભાવના પ્રકર્ષમાં વર્તતી હોય તો, આહાર ગ્રહણ ન કરે તો પણ ચાલે તેમ હોય; આમ છતાં, આહાર ગ્રહણ ન કરવાથી દેહનો પાત થાય તો, જન્માંતરની પ્રાપ્તિ થવાથી દેવભવમાં વિરતિના પરિણામરૂપ અનશનસ્વભાવની ભાવના ટકી શકે નહિ; તેથી વિરતિના પરિણામના નાશરૂપ જે અનિષ્ટ છે, તેના નિરોધની ઇચ્છાથી મુનિની આહારમાં પ્રવૃત્તિ હોય છે. તે જ રીતે અતિશય શીતાદિથી શરીરનું રક્ષણ ન કરવામાં આવે તો, દેહનો પાત થાય અને સ્વર્ગની પ્રાપ્તિ થાય ત્યારે, અપરિગ્રહસ્વભાવભાવનારૂપ સંયમના પરિણામનો નાશ થાય, તે રૂપ અનિષ્ટના નિરોધની ઇચ્છા માત્રથી મુનિની વસ્ત્રાદિમાં પ્રવૃત્તિ હોય છે. તેના કારણે જ તેઓને અતૃષ્ણાનો પરિણામ વર્તે છે. તેથી આહારમાં કે વસ્ત્રમાં અહંકાર કે મમકારભાવનારૂપ તૃષ્ણા મુનિઓને હોતી નથી.
અહીં આહારના વિષયમાં અહંકાર એ છે કે, હું આહાર ગ્રહણ કરું છું એવી બુદ્ધિ, તે અહંકારરૂપ છે; અને જે પોતે ભિક્ષા દ્વારા આહારનાં પુદ્ગલો ગ્રહણ કરવા માટે લાવ્યો છે તે મારાં છે તેવી બુદ્ધિ, તે મમકાર છે. આ બંને બુદ્ધિ રાગાત્મક હોય છે, અને તૃષ્ણાના અભાવને કારણે વિવેકીઓને તેવી બુદ્ધિ હોતી નથી.રપ
અવતરણિકા:- પર્વ ૨ યતીનાં નિર્દોષમાહીરનાણા નવીનચાપિ વસ્ત્રાવિત: થર્મવેત્તત્વ? તિ पर्यनुयोगोऽविचारितोपन्यस्त एवेत्याह
અવતરણિકાર્ય - અને એ પ્રમાણે અર્થાત્ પૂર્વમાં સ્થાપન કર્યું કે આહારવિહારની જેમ ધર્મોપકરણમાં પણ યુક્તત્વસામગ્રી અબાધિત છે એ પ્રમાણે, યતિઓના નિર્દોષ આહારને અનાહાર માનનાર એવા દિગંબરને પણ “વસ્ત્રાદિવાળાને કેવી રીતે અચેલપણું છે” એ પ્રકારનો પર્યનુયોગ=પ્રશ્ન, અવિચારિત જ ઉપન્યસ્ત છે, એ પ્રમાણે કહે છે
ગાથા :- एवं च सचेलाणं, कह सुत्तुत्तं भवे अचेलत्तं? ।
इय पभणंतस्स तुहं, को णियघररक्खणोवाओ ॥२६॥ ( एवं च सचेलानां कथं सूत्रोक्तं भवेदचेलत्वम् । इति पभणतस्तव, को निजगृहरक्षणोपायः ॥२६॥ )
| SR No. | 005701 |
| Book Title | Adhyatmamatpariksha Shabdasha Vivechan Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravinchandra K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 394 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |