Page Text
________________ ગાથા - 23-24 . . . . . . . . . . . અધ્યાત્મમત પરીક્ષા . . . . . . .......... .97 ટીકાર્ય - “પ્રિઝર્ચ - પરિગ્રહજન્ય બંધહેતુત્વ ગ્રંથ છે, એ પ્રમાણે પૂર્વપક્ષી કહે તો ગ્રંથકાર કહે છે કે, તારી વાત બરાબર નથી, કેમ કે બંધહેતુત્વમાત્રનું જ ત્યાં ઔચિત્યપણું છે, અને યતિનું ઉપકરણ પણ અવિરતને બંધહેતુપણાથી સિદ્ધસાધન છે. ભાવાર્થ - તાત્પર્ય એ છે કે, પરિગ્રહજન્ય વિશેષણ મૂકવાનું કોઈ પ્રયોજન નથી, કેમ કે જે બંધનું કારણ છે તેને જ શાસ્ત્રકારો ગ્રંથ કહે છે, તેથી પરિગ્રહજ બંધ કરીને અન્ય કોઇ બંધની વ્યાવૃત્તિ થતી નથી. તેથી પરિગ્રહજન્ય બંધહેતુત્વ કહેવાથી કોઇ બંધની વ્યાવૃત્તિ થતી હોત તો તે વિશેષણ ઉપયોગી ગણાય, પરંતુ તેવી કોઇ ઉપયોગિતા નથી, તેથી બંધહેતુત્વમાત્રનું જ ત્યાં ઔચિત્યપણું છે. અહીં પૂર્વપક્ષી તે સ્વીકારી લે તો ગ્રંથકાર કહે છે કે, યતિનું ઉપકરણ પણ સંસારી જીવોને રાગ થવાથી બંધનો હેતુ બની શકે છે, અને તે રીતે તમે યતિના વસ્ત્રાદિને ગ્રંથરૂપે સ્થાપન કરતા હો તો સિદ્ધસાધન દોષ છે; અથતુ અમને એ માન્ય છે; પરંતુ તે સિદ્ધ થવાથી અમને કોઈ દોષ નથી. ઉત્થાન વસ્ત્ર અવિરતિને બંધહેતુ હોવાના કારણે સિદ્ધસાધન દોષ પૂર્વમાં આવ્યો, તેના નિવારણ માટે પૂર્વપક્ષી કહે કે હેતુ અને સાંધ્યમાં “તિનું ઉપાદાન કરીશું, તેથી દોષ નહી આવે; તેને ગ્રંથકાર કહે છે ટીકાઈ- રેતી - હેતુ અને સાધ્યમાં યતીનાં એ પ્રમાણે ઉપાદાનમાં અસિદ્ધ અને બાધ દોષ આવશે. ભાવાર્થ તાત્પર્ય એ છે કે વસ્ત્રાદિ યતિને ગ્રંથરૂપ છે કેમ કે યતિને મૂછનો હેતુ હોવાથી. તેથી યતિનું ઉપકરણ પણ અવિરતને બંધહેતુ હોવાના કારણે સિદ્ધસાધન દોષ આપેલ તે નહિ આવે, કેમ કે યતિને વસ્ત્ર બંધનો હેતુ બને તે સ્વસિદ્ધાંત (શ્વેતાંબર) પ્રમાણે પ્રસિદ્ધ નથી, તેની સિદ્ધિ પૂર્વપક્ષીને કરવી છે, તેથી હેતુ અસિદ્ધને સાધનાર છે, માટે સિદ્ધસાધન દોષ આવશે નહિ. આ રીતે સિદ્ધસાધન દોષ દૂર કરતાં અસિદ્ધિ અને બાધ દોષ આવશે. તે આ - હેતુ ઉભયપક્ષને માન્ય હોવો જોઈએ અને યતિને મૂર્ચ્યુહેતુત્વરૂપ હેતુ સ્વસિદ્ધાંત પ્રમાણે અસિદ્ધ છે, તેથી અસિદ્ધિ નામનો દોષ છે; અને યતિના વસ્ત્રાદિ બંધહેતુપણારૂપે સાધ્ય છે, તેમાં બાધ દોષ છે. જેમ કોઈ અનુમાન કરે કે “દઃ વદ્ધિમાન તેમાં જેમ જલહૃદમાં પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી વઢિ બાધિત છે, તેમ યતિના વસાદિમાં બંધહેતુત્વ આગમથી બાધિત છે, કેમ કે “યતિ' શબ્દથી તે જ વાય છે કે જે સંયમમાં યતમાન હોય અને સંયમમાં જે યતમાન હોય તેને કોઈ વસ્તુ બંધનો હેતુ બને નહિ; તેથી સાધ્યનો ત્યાં બાધ છે. ટીકા- “ષા - અહીં પૂર્વપક્ષી આ પ્રમાણે કહે કે, જેઓને મૂચ્છહેતુત્વ છે તેઓને વસ્ત્રાદિ ગ્રંથ છે, એ પ્રમાણે કહેવા અભિમત છે, તો ગ્રંથકાર કહે છે કે, તે અમને પણ અત્યંત અભિમત છે, કેમ કે જેઓને કનકાદિક ગ્રંથ છે તેઓને વસાદિનું પણ ગ્રંથપણું છે. સામાન્યત:' - વળી સામાન્યથી કનક-યુવતિ આદિ પણ ગ્રંથ નથી, આહારાદિની જેમ દેહાર્થ હોવાથી,
| SR No. | 005701 |
| Book Title | Adhyatmamatpariksha Shabdasha Vivechan Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravinchandra K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 394 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |