Page Text
________________ ગાથા : 23-24 . . . . . . . . . . . . અધ્યાત્મમત પરીક્ષા .. आहारंवत्। न च पूर्वानुमाने यदि मूर्छा विनोपादीयेत्, तकस्मादेवोपादीयेतेति बाधकस्तर्कः, उत्तरानुमाने चाविरतेस्तथोपादीयमाने व्यभिचार इति वाच्यं, आहारादौ यतीनां मूर्छा विनैव प्रवृत्तेरसिद्धव्याप्तिकत्वात्तर्कस्य, उत्तरत्र च देहपालनार्थमित्यनेन विधिविषयोपदर्शनाद्विहितस्योपादीयमानत्वादित्यर्थात्। विहितत्वं कथं? इति चेत्? आहारवद्यतनया संयमोपकारिदेहत्राणार्थत्वादिति भावः। દર “મુનીના'. થી ‘અર્થાત્' સુધીના કથનમાં બે હેતુઓ દ્વારા ગ્રંથકારે બે અનુમાનો કર્યા છે, અને જે ર'થી વાવ્ય સુધીના વચલા કથનમાં દિગંબર દ્વારા પ્રથમ અનુમાનમાં બાધક તર્ક બતાવવામાં આવેલ છે, તેથી તે તર્ક દ્વારા પ્રથમ અનુમાન બાધ પામે છે, અને બીજા અનુમાનમાં વ્યભિચાર દોષ બતાવવામાં આવ્યો છે, તેથી હેતુ વ્યભિચારી હોવાને કારણે બીજું અનુમાન પણ સંગત નથી; એ પ્રમાણે પૂર્વપક્ષી કહે છે. તેના નિરાકરણરૂપે ગ્રંથકારે મહારાવૌથી ‘ત સુધી પ્રથમ અનુમાનમાં પૂર્વપક્ષીએ આપેલ બાધક તર્ક બરાબર નથી, તે સિદ્ધ કરી બતાવ્યું છે, અને ‘ઉત્તરત્ર'થી ‘ઉર્થાત સુધીના કથનથી બીજા અનુમાનમાં હેતુ વ્યભિચારી નથી; તે સિદ્ધ કર્યું છે. ટીકાર્ય -મુનિના વસ્ત્રાદિક(પક્ષ) ગ્રંથ નથી(સાધ્ય), તેમાં બે હેતુ કહીને બે અનુમાન કરેલ છે (1) મૂર્છાઅનિમિત્તકપ્રવૃત્તિવિષયપણું છે. (2) દેહપાલન માટે ઉપાદીયાનપણું છે. મારવ' આહારની જેમ દષ્ટાંત છે. ર ર” - પૂર્વ અનુમાનમાં જો મૂછ વિના ગ્રહણ કરાતાં હોય, તો અકસ્માત જ ગ્રહણ કરાતાં હોય એ પ્રમાણે * બાધક તર્ક છે અને બીજા અનુમાનમાં અવિરતિથી તે પ્રમાણે દેહપાલન માટે ઉપાદીયમાનમાં-ગ્રહણ કરાતામાં, વ્યભિચાર છે, એ પ્રમાણે પૂર્વપક્ષી કહે તો ગ્રંથકાર તેનો ઉત્તર આપે છે કે એ પ્રમાણે ન કહેવું. તેમાં હેતુ કહે છે“સાહાર - (પ્રથમ અનુમાનમાં=મુનિના વસ્ત્રાદિક ગ્રંથ નથી, મૂછઅનિમિત્તકપ્રવૃત્તિવિષયપણું હોવાથી, એ પ્રથમ અનુમાનમાં ) યતિની આહારાદિમાં મૂછ વિના જ પ્રવૃત્તિ હોવાથી તર્કનું અસિદ્ધવ્યાણિકપણું છે=પૂર્વપક્ષીએ આપેલ બાધક તર્ક અસિદ્ધ વ્યાતિવાળો છે. ઉત્તરત્ર'-બીજા અનુમાનમાં=મુનિના વસ્ત્રાદિક ગ્રંથ નથી દેહપાલન માટે ઉપાદીયાનપણું છે, એ બીજા અનુમાનમાં આપેલ હેતુમાં “પાનનાર્થ” એ પ્રમાણે જે કહેલ છે, એના વડે વિધિવિષયનું ઉપદર્શન હોવાથી વિહિતનું ઉપાદીયાનપણું છે, એ પ્રમાણેનો અર્થ અર્થથી પ્રાપ્ત પ્રાપ્ત થાય છે. તેથી અવિરત જીવોને દેહપાલન માટે ‘પાવીયમાનસ્વા'માં જે વ્યભિચાર પ્રાપ્ત થતો હતો, તે પ્રાપ્ત થશે નહિ. ઉત્થાન - અહીં પૂર્વપક્ષી આ પ્રમાણે કહે કે વિહિતપણું કેવી રીતે છે? તેનો ઉત્તર આપતાં ગ્રંથકાર કહે છે ટીકાર્ય -'મહારવ' આહારની જેમ યતના વડે સંયમને ઉપકારી દેહના ત્રણ માટે હોવાથી, મુનિને વસ્ત્રાદિ વિહિત છે. એ પ્રમાણે ભાવ છે.
| SR No. | 005701 |
| Book Title | Adhyatmamatpariksha Shabdasha Vivechan Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravinchandra K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 394 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |