________________
अथानुमान-परिच्छेदः कारिकावली । व्यापारस्तु परामर्शः, करणं व्याप्तिधी र्भवेत् ||६६ || अनुमायां ज्ञायमानं लिङ्गं तु करणं न हि । अनागतादिलिङ्गेन न स्यादनुमितिस्तदा ॥ ६७॥ व्याप्यस्य पक्षवृत्तित्वधीः परामर्श उच्यते । मुक्तावली ।
अनुमितिं व्युत्पादयति-व्यापारस्त्विति । अनुमायाम् - अनुमितौ व्याप्तिज्ञानं करणम्, परामर्शो व्यापारः । तथा हि-येन पुरुषेण महानसादौ धूमे वह्निव्याप्तिर्गृहीता, पश्चात् स एव पुरुषः क्वचित् पर्वतादावविच्छिन्नमूलों धूमरेखां पश्यति, तदनन्तरं धूमो वह्निव्याप्य इत्येवं रूपं व्याप्तिस्मरणं तस्य भवति, पश्चाच्च वह्निव्याप्यधूमवानयमिति ज्ञानं स एव परामर्श इत्युच्यते । तदनन्तरं पर्वतो वह्निमानित्यनुम्रितिर्जायते । अत्र प्राचीनास्तु व्याप्यत्वेन ज्ञायमानं लिङ्गमनुमितिकरणमिति वदन्ति तद् दूषयति- ज्ञायमानमिति । लिङ्गस्याऽनुमित्यकरणत्वे युक्तिमाह- अनागतादीति । यद्यनुमितौ लिङ्गं करणं स्यात्, तदाऽनागतेन लिङ्गेन विनष्टेन चाऽनुमितिर्न स्यात्, अनुमितिकरणस्य लिङ्गस्य तदानीमभावादिति ॥६७॥
.
व्याप्यस्येति । व्याप्तिविशिष्टस्य पक्षेण सह वैशिष्ट्यावगाहिज्ञानमनुमितौ जनकं, तच्च पक्षे व्याप्य इति ज्ञानं, पक्षो व्याप्यवान् इति ज्ञानं वा, अनुमितिस्तु पक्षे व्याप्य इति ज्ञानात् पक्षे साध्यमित्याकारिका, पक्षो व्याप्यवानिति ज्ञानात् पक्षः साध्यवानित्याकारिका । द्विविधादपि परामर्शात् पक्षः साध्यवानित्येवाऽनुमितिरित्यन्ये ।
૧
