________________
ગ્રન્થાશય સ્પષ્ટ છે કે, જે પદ જે પદમાં સાકાંક્ષ છે જે પદાર્થમાં યોગ્ય છે અને યત્પનિરૂપિતઆસક્ત્તિમત્ જણાય છે; તત્પદાર્થાન્વિત સ્વાર્થનો પ્રથમ તે તે પદોથી જ શાબ્દબોધ થાય છે. પછી મહાવાક્યાર્થબોધ થાય છે. ઘટમાનય અહીં અમુ પદ ટપદમાં સાકાંક્ષ છે. કર્મત્વાર્થમાં યોગ્ય છે અને ઘટપદનિરૂપિતાસત્તિમત્ છે. તેથી ઘટ અને અમ્ પદથી પ્રથમ ઘટપદાર્થાન્વિતકર્મત્વનો ‘ઇટીયમંતા’ ઇત્યાકારક શાબ્દબોધ થાય છે. પછી ‘ટમાનય’. આ મહાવાક્યથી ‘ટર્મનયનયિા' નો બોધ થાય છે. આ રીતે ખંડવાક્યા(ઘટમ્... ઇત્યાદિ)ર્થ બોધ થયા પછી તાદશાર્થસ્મૃતિથી મહાવાક્યાર્થ બોધ થાય છે. ચદ્યપિ શાબ્દબોધની પ્રત્યે પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ વૃત્તિજ્ઞાનસહકૃતપદજન્યપદાર્થોપસ્થિતિ કારણ હોવાથી ‘ઘટમાનય’ઇત્યાદિ મહાવાકયજન્યશાબ્દબોધની ઘટાદિપદજન્યઘટાદ્યર્થી પસ્થિતિ હોવાથી તાવન્પદાર્થવિષયકસમૂહાલંબનસ્મૃતિને, નવીનોના મતે માનવાનું આવશ્યક છે. પરન્તુ તેમના મતે તો ખંડવાક્યાર્થ ‘ઇટીયમંતા’ઇત્યાઘાકારક બોધને જ પદાર્થોપસ્થિતિત્ત્વન તાદશમહાવાકયાર્થબોધની પ્રત્યે કારણ મનાય છે. તેથી ઘટાદિપદાર્થો પસ્થિતિનો થવા છતાં તાદશસમૂહાલંબનસ્મૃતિ ને માનવાની આવશ્યકતા નથી. અર્થાત્ પદજન્યપદાર્થોપસ્થિતિત્વેન શાબ્દબોધની પ્રત્યે કારણતા નથી મનાતી. પરન્તુ અવાન્તર-શાબ્દબોધસાધારણ તાદશ પદજન્યજ્ઞાનન્વેન કારણતા મનાય છે. . . ઇત્યાદિ અન્યત્ર અનુસંધેય છે.
પૂર્વે
નાશ
‘ઘટ’... ઇત્યાદિ પદોના ઉચ્ચારણ સ્થળે ર્ અ ટૂ ઞ ઇત્યાદિ વર્ણોના ક્રમિક ઉચ્ચારણમાં ચરમવર્ણકાલે પૂર્વપૂર્વવર્ણનો નાશ થવાથી ઘટાવિ પદો કોઈ પણ કાળે ન હોવાથી પદોમાં અર્થોપસ્થાપકત્વ અસંભવિત છે. તેથી
૧૨૯
