________________
કારિકાવલી-મુક્તાવલી-વિવરણ મહરિમાણ મનાય છે. અને ગગનાદિ દ્રામાં પરમહપરિમાણ મનાય છે. આ રીતે મહતુપરિમાણની તરતમતાને આકાશાદિ વિભુદ્રામાં વિરામ મનાય છે. તેવી રીતે અણુ પરિમાણની તરતમતાને પણ કઈ સ્થાને વિશ્રામ માનવ જેઈએ. જ્યાં એ અણુ પરિમાણની વિશ્રાંતિ છે તે પરમાણમાં પરમઅણુપરિમાણ મનાય છે. અણુપરિમાણની તરતમાતાને વિશ્રામ ત્રસરેણુમાં જ માન જોઈએ એ કહેવું નથી. કારણ કે “વાવવા રાક્ષપચવાક્ ઘરવિવર્” આ અનુમાનથી ત્રસરેણુના અવયવની સિદ્ધિ થાય છે. તેમજ “ગોરવવા સાવવા મહાત્મવાદ્ (મહત્પરિમાણાશ્રયદ્રવ્યારંભકત્પાદુ) પઢિદિવષ્ણુ” આ અનુમાનથી ત્રસરણના અવયમાં (ઢયકમાં) સાવયવ-વની સિદ્ધિ થાય છે. તેથી અણુપરિમાણને તારતમ્યની વિશ્રાંતિ ત્રસરેણુમાં માનીએ તે ઉપર જણાવ્યા મુજબ સિદ્ધ થયેલા ત્રસરેણુના અવયવ અને તે અવયવના અવયવમાં અન્ય કઈ જ પરિમાણ નહીં માની શકાય. તેથી આણુ પરિમાણની તરતમાતાની વિશ્રાંતિ પરમાણમાં જ મનાય છે. ત્રસરેણુમાં ચાક્ષુષદ્રવ્યત્વ માનીએ છીએ પરંતુ સાવયવત્વ નથી માનતા” આ રીતે ઉક્ત અનુમાનમાં વ્યભિચાર શંકા કરી શકાય છે. અને એ વ્યભિચાર શંકા નિવત્તક કેઈ અનુફલ તર્ક ન હોવાથી ઉક્ત અનુમાન અપ્રાજક છે એમ નહીં કહેવું જોઈએ. કારણ કે ત્રસરેણુમાં ચાક્ષુષદ્રવ્યત્વને માને તે ચાક્ષુષપ્રત્યક્ષના કારણભૂત અપકૃષ્ટમહતુપરિમાણવત્વ પણ ત્રસરેણમાં અવશ્ય માનવું જોઈએ. અને એ અપકૃષ્ટ મહત્વની પ્રત્યે સ્વસમવેતસમતત્વ સંબંધથી અનેકદ્રવ્યવ7 કારણ હેવાથી ત્રસરેણુમાં સાવયવત્વ અને તે અવયવમાં પણ સાવયવત્વ માનવું આવશ્યક છે. આશય એ છે કે અપકૃષ્ટમહત્વ સમવાય સંબંધથી ત્રસરેણમાં ઉત્પન્ન થાય છે. ત્યાં નાનાદ્રવ્યવસ્વ સ્વ (નાનાદ્રવ્ય) સમત (ઢયણુક) સમતત્વ (વ્યાણકવૃત્તિ) સંબંધથી છે. આ રીતે વ્યણુક્યાં અપકૃષ્ટ મહત્વની ઉત્પત્તિ માટે અનેકદ્રવ્યવસ્વ માનવું આવશ્યક હોવાથી તાદશ સ્વસમવેત સમતત્વ
