________________
૧૮ .
કારિકવલી-મુક્તાવલી-વિવરણ અસત્ત્વમાં નમસ્કાર કરવો અનુચિત છે. આ શંકાનું સમાધાન કરવાના . આશયથી પરમાત્માના અસ્તિત્વમાં પ્રમાણને જણાવવા “સંસાર.” ઈત્યાદિને ઉપન્યાસ છે. સંસારના વૃક્ષના નિમિત્ત કારણ, પરમાત્મા હોવા છતાં સકલ વિશ્વના સર્જનહારને માત્ર વૃક્ષના કારણ તરીકે વર્ણવવામાં અનૌચિત્ય હોવાથી સમસ્ત સંસારના નિમિત્ત કારણરૂપે પરમાત્માને દર્શાવવા સંસારમદીહૃશ્ય અહીં “સંસાર ઇવ મઃ ” આ પ્રમાણે કર્મધારય સમાસ કર્યો છે. સંસારરથ મીઠ્ઠા પ્રમાણે પછીતપુરૂષ કર્યો નથી. કારિકામાં “સંતરમી ચ વાર ” આ નિવેશથી ઈશ્વરના અસ્તિત્વમાં પ્રમાણ જણાવ્યું છે તેને સ્પષ્ટ કરે છે–તથાઇિત્યાદિ ગ્રંથથી. ચિરવિ વચ્ચે જોવા યથા વટામ્િ આ અનુમાનથી સિત્યકુરાદિના કર્તા રૂપે પરમાત્મા સિદ્ધ થાય છે. “પર્વત વનમાર ધૂમ' અહીં ધૂમ હેતુથી પર્વતમાં વહિનની સિદ્ધિ થવા છતાં પર્વતત્વ સ્વરૂપ પક્ષતાવછેદકના સકલ અધિકરણમાં વનિનું અસ્તિત્વ જણાતું નથી પરંતુ પર્વ તત્વના યત્કિંચિપ્રદેશમાં જ વહિન જ્ઞાત થાય છે. જ્યારે “ઘર:
એવી વાર્” અહીં ગંધવવા હેતુથી સિદ્ધ થયેલું પૃથ્વીત્વ ઘટવાશ્રય સકલ ઘટમાં જણાય છે. ઘટના યત્કિંચિદ અધિકરણમાં જ નહીં. આથી સમજી શકાશે કે “પર્વતો વહૂિનમન' ઈત્યાદિ સ્થળે પક્ષતાવ છે સામાનયજન સાધ્ય સિદ્ધિ થાય છે.
જ્યારે “પદ વી” ઈત્યાદિ સ્થળે ઉતાવજીંજાવરેન [અર્થાત્ પક્ષતાવચ્છેદક જ્યાં જ્યાં છે ત્યાં ત્યાં સાધ્ય છે આ રીતે પક્ષતાવઍકવ્યાપકન] સાધ્ય સિદ્ધિ થાય છે. પ્રકૃતિ સ્થળે “ક્ષિત્તિ -
કન્યા છાત્વાર્ ” અહીં ઉપર જણાવ્યા મુજબ પક્ષતાવચ્છેદક ક્ષિતિત્વ સામાનાધિકરણ્યન સાધ્યસિદ્ધિ ઈષ્ટ હોય તે ક્ષિતિત્વના અધિકરણભૂત ઘટાદિમાં કર્તુજન્યવ સિદ્ધ હવાથી ઘટાદિ અંશમાં સિદ્ધસાધન આવે છે. અને પક્ષતાવરછેદક ક્ષિતિવાવરછેદન સાધ્યસિદ્ધિને ઈષ્ટ માનીએ તે ક્ષિતિવાધિકરણ પરમાણમાં તે નિત્ય હોવાથી કજન્યત્વના અભાવના કારણે બાધ આવે છે. આ રીતે
