Page Text
________________
૧૪૭
આત્મનિરૂપણ આવી જ રીતે જ્ઞાનની જેમ જ સુખ, દુખ, ઈચ્છા, દ્વેષ, ધર્મ અને અધર્મ પરિણામો પણ બુદ્ધિના જ છે. કારણ કે, જ્યાં કૃતિ [સ્તૃત્વ હોય છે ત્યાં જ જ્ઞાન અને સુખાદિ પણ પ્રતીત થાય છે. યદ્યપિ કૃત્યધિકરણમાં સુખાદિની પ્રતીતિ થતી હોવાથી બુદ્ધિના પરિણામ વિશેષ સવરૂપ જ સુખાદિને માનવું યુક્ત હોય તે પણ ધર્માધર્મ અતીન્દ્રિય હોવાથી “કૃધિકરણમાં તેની પ્રતીતિ થાય છે માટે તે બુદ્ધિના પરિણામ વિશેષ છે.” એ કહેવું યુક્ત નથી. પરંતુ તામાજાધિરન તિઃ અહીં ધાર્મિોઢું કરો”..ઈત્યાદિ પ્રતીતિના અનુરોધથી ધર્માધર્મનું ઉપનીતભાન [જ્ઞાન લક્ષણ પ્રત્યાત્તિથી અલૌકિક પ્રત્યક્ષ મનાય છે. તેથી “પ્રતીતિ’ શબ્દ પ્રત્યક્ષસામાન્યાર્થક હોવાથી કોઈ દોષ નથી. “તનોડશું રજિ'ઈત્યાકારક અનુભવના અનુરાધથી કૃત્યધિકરણ બુદ્ધિમાં જ રીતન્ય માનવું જોઈએ આ પ્રમાણે નહીં કહેવું જોઈએ કારણ કે પરિણામિત્વ અર્થાદ અનિયધર્માશ્રયસ્વરૂપ હેતુથી બુદ્ધિમાં રૌતન્યાભાવ સિદ્ધ થાય છે. અર્થા “શુદ્ધિાના પરિણામવા ઘરવિ7 આ અનુમાન બુદ્ધિમાં રીતન્યાભાવનું સાધન છે. આ પ્રમાણેના સાંખ્યમતનું પૂર્વોકત યુક્તિથી અને વફ્ટમાણ યુક્તિથી નિરાકરણ થાય છે. અહીં સામાન્યપણે મૂલગ્રંથને સ્પષ્ટ કરવાના આશયથી વિવરણ કર્યું છે. કેટલીક મૂલ પક્તિઓના આશય સુધી પહોંચવા આથી વધારે વિવરણ આવશ્યક છે. પરંતુ વિવરણના વિસ્તરાદિના ભયથી તે અહીં કર્યું નથી. તે છતાં અભ્યાસી અધ્યાપકો પાસેથી અપષ્ટ પંક્તિઓને સ્પષ્ટ કરાવવા માટે ઉપરનું વિવરણ પર્યાપ્ત છે.' - ગૃચરમોનાનામા...ઇત્યાદિ આશય એ છે કે, જે અધિકરણમાં કૃતિ છે ત્યાં જ ધર્માધમ સ્વરૂપ અદષ્ટ પણ છે. અને ત્યાં જ સુખદુઃખના સાક્ષાત્કાર સ્વરૂપ ભાગ પણ છે. તેથી કૃતિ અષ્ટ અને ભેગનું જેમ સામાનાધિકરણ્ય પ્રતીત છે, તેમ જ “તનોડથું
મિ' આ પ્રતીતિથી કૃત્યધિકરણમાં જ ચિતન્ય પણ કૃતિસમાન- ધિકરણ પ્રતીત હોવાથી તભિન્નમાં અથદ કર્તાથી ભિન્ન કિત્રી=
બુદ્ધિથી ભિન્ન]માં [પુરુષમાં] દૈતન્ય માનવામાં કઈ પ્રમાણ નથી.
| SR No. | 005698 |
| Book Title | Karikavali Muktavali Vivaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Mokshaiklakshi Prakashan |
| Publication Year | 1987 |
| Total Pages | 198 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |