________________
નિરૂપણ
૧૩૩
ભિન્ન પીતાકારને નીલાકારથી અભિન્ન માનવા પડશે. ચર્ચાપ તાદશ અનેકાકારક નીલાદિ વિજ્ઞાન સ્વરૂપ જ નીલાદિ આકાર હાવા છતાં વિજ્ઞાનમાં જે નીલત્વ પીતત્વાદિ સ્વરૂપ અપેાહરૂપાત્મકધમ છે. તે અસદ્ભૂત હોવા છતાં નીલ અને પીતાદિ આકારના ભેદક હાવાથી નીલ અને પીતાદિ આકારના ભેદ અનુપપન્ન નહીં થાય. પરંતુ નીલાદિ વિરૂદ્ધ ધર્મના એક સમૂહાલ બનાત્મક વિજ્ઞાનમાં સમાવેશ અશકય હાવાથી નીલપીતાદિ આકારના ભેદ અનુપપન્ન જ છે. નીલવાદિ વિરૂદ્ધધર્મોના એકત્ર [એક વિજ્ઞાનમાં] સમાવેશ માનીએ તા એ ધમાં નીલાદિ આકારના ભેદને જણાવવા સમ નહીં બને. કારણુ કે ભિન્નાધિકરણવૃત્તિ ધર્મો જ ભેદક મનાય છે. તેથી સ્પષ્ટ છે કે નીલપીતાઢિ આકારના ભેદની પ્રતીતિ માટે નીલાદિ પટ્ટા સ્વરૂપ વિજ્ઞાનના આકારને વિજ્ઞાનથી અતિરિક્ત માનવા જોઈએ. યદ્યપિ સમૂ હાલમનાત્મક વિજ્ઞાનના આકાર નીલ કે પીત મનાતા જ નથી; ચિત્રાકાર એક જ આકાર મનાય છે. તેથી સમૂહાલંબનમાં ‘નીલાકાર પીતાકારને અભેદ થશે' એ કહેવુ અયુક્ત છે. પરન્તુ આ આશયથી : જ બૌદ્ધમતમાં મુખ્યદૂષણને જણાવતા કહે છે.
નવૃતિ—આશય એ છે કે પૂર્વે પૂવ વિજ્ઞાનથી ઉત્પન્ન સ`સ્કારના ઉત્તર ઉત્તર વિજ્ઞાનમાં સંક્રમ થાય છે; એ જણાવીને સ્મરણની અનુપપત્તિને દૂર કરી હતી. પરંતુ એ વાસનાના અર્થાત્ સ’સ્કારના સક્રમ સવિત નથી. અન્યથા માતાના સસ્કારાનેા પણ પુત્રમાં ક્રમ થવાના પ્રસંગ આવશે. વાસનાના સંક્રમમાં ઉપાદાન ઉપાદેયભાવ નિયામક છે અર્થાક્ સમવાયિકારણના જ સંસ્કાર કાર્યાંમાં સક્રમિત થાય છે. પૂર્વ વિજ્ઞાન ઉત્તર વિજ્ઞાનનું ઉપાદાન કારણ હાવાથી તનિત સસ્કારના સત્ક્રમ ઉત્તર વિજ્ઞાનમાં સંભવિત છે. પરન્તુ માતા તા પુત્રનું નિમિત્ત કારણ હાવાથી • તજજનિત સસ્કારના સક્રમ પુત્રમાં સભવિત નથી.” આ પ્રમાણે કહેવુ' ઉચિત નથી; કારણ કે વસ્તુતઃ વાસનાના સક્રમ જ સંભવિત નથી. “પૂવિજ્ઞાનજનિત “સ્કારની ઉત્તરાત્તર વિજ્ઞાનમાં ઉત્પત્તિ
