________________
૩૫૬
કેવલજ્ઞાનીને અંધારુ ન દેખાય અને અંધારામાં રહેલ પદાર્થો પણ દેખાય. છઘરથ અને અંધારામાં રહેલ પદાર્થો નહિ દેખાય. કેવલજ્ઞાન એ પરમાત્માનું તેજ છે જે સર્વ કાંઈ જોઈ શકે છે અને પરમાત્મા ન થાય ત્યાં સુધી આત્માના તેજમાં અંધારુ કે અજવાળું દેખી શકે છે. અંધારું કે અજવાળું ન દેખાય તે આંધળે છે.
વૈરાગ્યની પરાકાષ્ઠા વીતરાગતા-નિર્મોહતા છે માટે જ અનશનના લક્ષ્ય નવકારથી થાય તે તપાચાર સાર થાયનવકારશી સારી થાય જિનકલપના લક્ષ્ય સામાયિક થાય તે સામાયિક સારુ પળાય શ્રુતકેવલિના લક્ષ્ય નવકારમંત્રાદિ સૂત્રનું અધ્યયન શરૂ થાય તે જ્ઞાનાચારમાં દ્વાદશાંગી સુધી પહોંચી શકાય-ચૌદપૂવી બની શકાય.
બીજ પુરું કયારે થાય? તે કે ફળ આવે–ફળ બેસે ત્યારે એ જ પ્રમાણે ઉપરનું સર્વ સમજવાની જરૂર છે. સાધનામાં સાધકે સાવધ અપ્રમત્ત રહેવાનું છે, બચતાં રહેવાનું છે અને આગળ ધપતાં રહેવાનું છે. ફળ-પરિણામ આવે નહિ ત્યાં સુધી ઝઝુમતાં રહેવાનું છે. યુદ્ધમાં જેમ સૌનિકનું લક્ષ્ય મરી જવાનું નહિ પણ મારી નાખવાનું હોય છે તેમ અહીં મેહરણમાં મેહની સામેની લડાઈમાં મેહથી મૂતિ થવામાંથી બચતાં રહેતાં રહેતાં મોહને હણતાં નિર્મોહી બનીએ નહિ, વીતરાગ થઈએ નહિ ત્યાં સુધી પંચમગતિ(મુકિત)ની પ્રાપ્તિના લક્ષ્ય પાંચે ઈન્દ્રિયોથી, પંચ પરમેષ્ટિના સાન્નિ ધ્યમાં-પંચમહાવ્રતની પાલન કરવા પૂર્વક પંચાચારનું સેવન જીવે-સાધકે પાંચે સ્વરૂપ શક્તિથી કરવાનું હોય છે. જ્ઞાન દર્શન–ચારિત્ર-તપ અને વીર્ય એ પાંચે સાધન પણ છે અને
