________________
૩૨૧
આવી રીતે લક્ષણ છ છે અને ગુણ અથવા ધર્માચાર છે. પ્રશ્ન અહીં એ ઉદ્દભવે છે કે લક્ષણ છે તે પછી આચાર પાંચ કેમ ? ઉપગ નામનું જે છઠું લક્ષણ છે તે દર્શનજ્ઞાન રૂપ જ છે. તેથી આચારમાં ઉપયોગ આચાર એવા શબ્દ વ્યવહારનું પ્રાજન રહેતું નથી.
વળી બીજો એક પ્રશ્ન એ પણ અહીં ઉપસ્થિત થાય છે કે, આચાર પાંચ ગણાવ્યા, સિદ્ધચક યંત્રમાં ચાર ગુણ મૂક્યા અને ગુણધર્મમાં પણ ચાર ગુણધર્મ–સ્વરૂપગુણ જણાવ્યા તે ત્યાં વીર્ય શબ્દને કેમ પડતે મૂ ? એને વ્યવહાર કેમ ન કર્યો? એનું સમાધાન એ છે કે આચારનું આચરણ એ જ વીર્ય માટે જ ત્યાં વીર્ય શબ્દનું સ્વતંત્ર પ્રયજન રહેતું નથી. બીજી રીતે પણ શાસ્ત્રમાં વીર્યાચાર શબ્દ સ્વતંત્ર મૂકીને દર્શનજ્ઞાન, ચરિત્ર, તપની સાથે વીર્યને સંબંધ કર્યો છે. જેમકે દર્શનવીર્ય, જ્ઞાનવીર્ય, ચારિત્રવીર્ય તપવીય પરંતુ વીર્ય વીર્ય એમ નહિ. નવપદજી-સિદ્ધચક્ર યંત્રમાં ચાર શબ્દો પ્રજયા છે તે આ અપેક્ષાએ પ્રમાણ છે.
આમ જોઈ શકાય છે કે આચાર એ લક્ષણ અને ગુણધર્મ વચ્ચે સેતુ-માધ્યમ છે. જેના વડે લક્ષણમાં રહેલ મિથ્યાત્વ-અવિરતિ-કષાયરૂપ મલિનતા કાઢી નાખી એ જ લક્ષણને ગુણ અને ધર્મરૂપ બનાવે છે અને દેષ તથા અધર્મ દૂર કરે છે. અર્થાત્ તેને નાશ કરે છે. માટે જ દ્વાદશાંગીના પ્રથમ અંગનું નામ “આચારાંગ સૂત્ર” છે.
આ પ્રમાણે લક્ષણ આચાર–અને ગુણધર્મમાં શબ્દો એના એ જ છે. પણ સાધનાની વ્યવસ્થા માટે અરસપરસ
