________________
[૪] મહાદેવીએ તિવ્ર નહતી. તે જ્યારે પિતાના સ્નેહી કે પાડેશીના આંગણામાં નાનાં બાળકોને કલેલતાં જેતે ત્યારે એનું મન પુત્રપુત્રીના અભાવે ઉદાસ થઈ જતું. સુલસા એ ઉદ્વેગ બરાબર વાંચી શકતી. પતિના દુઃખમાં એ સહભાગી બનવા પ્રયત્ન કરતી. રથિક અને સુલસા ઊંડે ઊંડે એવી મમવેદના અનુભવતા કે જે કેઈને કહેવાય નહિ તેમ સહેવાય પણ નહિ.
નાગ રથિક, રાજગૃહીના મહારાજા બિંબિસારને માનીતું હતું. વિપત્તિનાં વાદળ ફરી વળ્યાં હોય, રસ્તે સૂઝત ન હોય એવે વખતે પોતાના રથની લગામ બિંબિસાર નાગ સારથીના હાથમાં સેપતા. અને નાગ સારથી, સાક્ષાત મૃત્યુની સામે ઝઝુમીને પણ મહારાજને ક્ષેમકૂશળ ઘેર પહોંચાડતે. મંત્રી અને અમાત્ય કરતાં પણ આવા સારથી ને મહારથી રાજદરબારમાં વધુ પ્રતિષ્ઠા પાત્ર મનાતા.
આ બહાર, રાજમાન્ય, રૂપશીલ પતિ જ્યારે બહારથી ઘેર આવતે ત્યારે દિલમાં કયાંઈક પણ ઊંડી વ્યથા હોય એમ ગમગીન બની જતા. સુલસા એને સમજાવતીઃ
“સંતતી હેવી કે ન હોવી ભાગ્યાધીન છે. એ વિષે હર્ષ શેક કરે એ નરી નબળાઈ છે. પુત્ર કે પુત્રી છેડાં જ સ્વર્ગે પહોંચાડવાના હતાં અને પુત્ર-પુત્રી હોય તે જ કુળ કે વંશની આબરૂ જળવાય એ કંઈ નિયમ નથી,”
લગ્ન, પુત્ર, શ્રાદ્ધ, તર્પણ એ શબ્દને લેપ્રવાહ
