________________
ચંદનબાળા
[ ૫૩j
ગુંથાઈ જઈને ઈતિહાસની આખી સાંકળ કેવી ખૂબીથી તૈયાર કરે છે? ચંદનબાળાને અસાધારણ સંયમ, ઉંટવાળાની વિવેકશૂન્યતા, ધનાવહ શેઠનું વાત્સલ્ય, મૂળા શેઠાણીની ઈર્ષા અને ભ૦ મહાવીરનો ઉગ્ર અને એ કેટીને પહેલો તથા છેલ્લે અભિગ્રહ–એમ પંચ ધાતુના મિશ્રણે ચંદનબાળાની આ ચિરસ્મરણીય ઈતિહાસ પ્રતિમા રચી છે. કઈ ધાતુનું કેટલું મૂલ્ય આંકવું એ વિવાદમાં ઉતરવાની જરૂર નથી. ચંદનબાળાના સંયમવૈર્યના પ્રતાપે જગતના એક તારણહારને લગભગ છ મહિનાના ઉપવાસને અંતે અડદના બાકળા જેવું અન્ન આહાર માટે મળ્યું એ ઓછા આનંદની વાત નથી.
કૌશાંબીમાં આનંદના ઓઘ ઉછળી રહ્યા. રાણીએ અને રાજાએ પણ ચંદનબાળાને ઓળખી. ફરી એ પિતાની માસી પાસે રાજાના જ મહેલમાં આવીને રહી.
તે પછી ભ૦ મહાવીરને જ્યારે કેવળજ્ઞાન ઉપર્યું અને ગૌતમ આદિ અગિયાર વેદનુયાયી પડિતેને પ્રધી, દીક્ષા આપી ગણધર પદે સ્થાપ્યા ત્યારે આર્યા ચંદનબાળાએ, સાધ્વીસંઘનું સૂત્ર હાથ ધર્યું. જે ચતુવિધ જૈન સંઘની ભગવાને પોતે સ્થાપના કરી તેમાં સાધ્વીસ ઘની પ્રવૃત્તિની તરિકેનો ભાર ચંદનબાળાના શિરે આવ્યો. સાધ્વીસંઘની સફળતાનો ઘણોખરો યશ પ્રથમ પ્રવર્તિની ચંદનબાળાના જ ભાગમાં જાય છે એમ કહીએ તે ચાલે.
એક છ મહિનામાં પાંચ દિવસ ઓછા રહેતાં તપનું પારણું કરીને પ્રભુ ધનાવહ શેઠના ઘરમાંથી બહાર નીકળ્યા.